Choroba wrzodowa rozwija się powoli i nie zawsze od razu daje wyraźne objawy. U osób starszych jest tym trudniejsza do zdiagnozowania, że może być jedną z chorób współistniejących. Dlatego osoby starsze, cierpiące na jakiekolwiek dolegliwości ze strony układu pokarmowego, powinny bacznie obserwować swój organizm i regularnie odwiedzać lekarza.
Osoby starsze cierpią na ból brzucha zdecydowanie częściej niż młodsze pokolenie, paradoksalnie jednak rzadziej zgłaszają się do lekarza. Z obawy przed utratą samodzielności, koniecznością pozostania w szpitalu, niechęcią przed zostawieniem w domu współmałżonka często ukrywają prawdziwe podłoże swoich dolegliwości, zadowalając się lekami przeciwbólowymi. Tymczasem im później zostaną zdiagnozowane choroby żołądka (i ogólnie układu pokarmowego), tym trudniejsze będzie leczenie. Trzeba pamiętać, że u osób w podeszłym wieku proces rekonwalescencji przebiega powoli i jest trudniejszy niż u osób młodych. Zbyt późno zgłaszane dolegliwości grożą poważnymi powikłaniami, w skrajnych przypadkach nawet śmiercią.
Skąd bierze się choroba wrzodowa? Przyczyny wrzodów żołądka i dwunastnicy są różnorakie – bakteryjne infekcje żołądka (przede wszystkim zakażenie Helicobacter pylori), palenie papierosów, przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a także predyspozycje genetyczne. Do czynników ryzyka należą też stres, nadmierne spożycie alkoholu oraz niewłaściwa dieta.
Pierwszym etapem powstawania wrzodu jest pęknięcie błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy i powstanie maleńkiej ranki zwanej nadżerką. Jeśli chory zlekceważy pierwsze dolegliwości ze strony nadżerki bądź ich nie odczuje, rana będzie postępowała w głąb i obejmowała kolejne warstwy narządu. Jednocześnie powstanie owrzodzenie rany, czyli tradycyjnie mówiąc: wrzód. W rzadkich przypadkach może on uszkodzić naczynia krwionośne ściany żołądka i doprowadzić do krwawienia z przewodu pokarmowego. W tych najbardziej ekstremalnych – przebić ścianę żołądka na wylot.
Podstawowym objawem choroby wrzodowej jest ból lub dyskomfort w nadbrzuszu. Dolegliwości bólowe nasilają się w momencie podrażnienia nadżerki lub wrzodu występującym w żołądku kwasem solnym. Ból najczęściej mija po posiłku. Takie zjawisko jest bardzo charakterystyczne właśnie dla wrzodów żołądka.
Jakie inne symptomy poza bólem brzucha daje choroba wrzodowa? Objawy, na które należy być wyczulonym, to:
Przebieg i objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy mogą być różne w zależności od wieku osoby dotkniętej tym schorzeniem. O ile młodsi pacjenci z chorobą wrzodową odczuwają charakterystyczne bóle w środkowej części brzucha, o tyle aż 30% pacjentów po 60. roku życia nie zgłaszało żadnych dolegliwości bólowych związanych z wrzodami. Trzeba jednak pamiętać, że brak dolegliwości nie oznacza braku postępu choroby. Kiedy dochodzi do perforacji wrzodu, chory odczuwa nagły, bardzo silny ból w górnej części brzucha, brzuch staje się napięty i nieruchomy. Chory stara się nie oddychać przeponą, a jedynie płucami.
Choroba wrzodowa u osób starszych może być skutkiem przyjmowania w dużych ilościach niesteroidowych leków przeciwzapalnych (kwasu acetylosalicylowego, ibuprofenu, ketoprofenu itp.). Są to klasyczne leki przeciwbólowe, które można kupić w aptece bez recepty. Jeśli chory przyjmuje je przez dłuższy czas, powinien kontrolnie przebadać stan układu pokarmowego.
Ponieważ większość zachorowań wywołuje zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane zakażeniem bakterią Helicobacter pylori (aż do 90% przy wrzodach dwunastnicy, w przypadku wrzodu żołądka 70%), leczenie polega przede wszystkim na jego eradykacji. Lekarz przepisuje antybiotyki oraz leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego. Najczęściej stosowana jest terapia trójlekowa, na którą składają się: inhibitor pompy protonowej (IPP), antybiotyk (zwykle amoksycylina albo klarytromycyna) i metronidazol. Niekiedy wdrażane są też antybiotyki z grupy tetracyklin.
Doraźnie na złagodzenie objawów wrzodów można stosować leki bez recepty o działaniu zobojętniającym sok żołądkowy. Większą skuteczność wykazują jednak wspomniane już inhibitory pompy protonowej, np. omeprazol i pantoprazol.
Gdy wystąpią powikłania choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy (przewlekłe krwawienie lub krwotok, zwężenie odźwiernika, perforacja wrzodu), konieczny jest zabieg. Mimo wysokiej skuteczności – o ile oczywiście interwencja chirurgiczna nastąpiła odpowiednio szybko – leczenie operacyjne nie zapobiega jednak nawrotom choroby wrzodowej.
Właściwa dieta ma ogromny wpływ na skuteczność leczenia choroby wrzodowej. Nietrudno zgadnąć, że musi to być dieta lekkostrawna. Ponadto należy zadbać nie tylko o jakość żywności, ale także o regularne spożywanie posiłków. W diecie wrzodowej panuje podobna zasada jak w diecie odchudzającej: lepiej mniej, a częściej. Osoby cierpiące na wrzody żołądka zgodnie twierdzą, że najpoważniejsze dolegliwości daje pusty żołądek, dlatego warto dbać, by był stale pełny, ale nie przepełniony.
Potrawy powinny być przyrządzane ze świeżych produktów. Należy sięgać po te, które nie powodują zwiększenia wydzielania soków żołądkowych. Przygotowane dania powinny mieć konsystencję płynną lub półpłynną. Później można sięgnąć po jedzenie rozdrobnione, a dopiero przy ustąpieniu ostrych stanów bólowych – pokarmy stałe. Nadal należy pamiętać o ich lekkostrawności. Zaleca się gotowanie, pieczenie i duszenie przygotowywanych potraw. Koniecznie trzeba ograniczyć smażenie, szczególnie w głębokim oleju. Ostatni posiłek powinien być zjedzony krótko przed snem, tak by zniwelować ryzyko bólu związanego z nocnym głodem.
Dieta wrzodowa ma na celu łagodzenie skutków choroby i przyspieszenie powrotu do zdrowia. Należy jednak pamiętać, że choroba wrzodowa ma skłonność do nawrotów i dlatego nawet po ustąpieniu dolegliwości trzeba dbać o właściwe odżywianie.
Restrykcyjna dieta przy ostrej chorobie wrzodowej zawiera krótką listę dozwolonych produktów. Znajdują się na niej:
W ciężkiej chorobie wrzodowej wskazane jest jedzenie czerstwych bułek pszennych. Można je moczyć w mleku lub słabej herbacie bez cukru.
Kiedy choroba wrzodowa ma łagodny przebieg (ustąpią ostre bóle), do menu można włączyć:
Rozszerzanie diety w chorobie wrzodowej powinno przebiegać powoli. Po wprowadzeniu kolejnego produktu należy bacznie obserwować swój organizm. U każdego choroba przebiega inaczej i może się okazać, że dwoje pacjentów różnie reaguje na te same produkty.
W łagodzeniu objawów poleca się także picie naparu z siemienia lnianego, najlepiej na czczo.
Bardzo często to, co najbardziej smakuje, jest najmniej zdrowe dla naszego żołądka. Nie inaczej jest przy chorobie wrzodowej. Na listę produktów zakazanych trafiły między innymi:
Przy chorobie wrzodowej należy unikać zarówno gorących, jak i zimnych potraw. Wszystkie spożywane posiłki powinny być ciepłe lub letnie.
Osoby starsze, podobnie jak młodsi pacjenci, powinni stosować się do podanych powyżej zaleceń. Problemem najczęściej jest fakt, że takie osoby rzadko dbają o prawidłową dietę, nie tylko w stanach chorobowych. Zmniejszona liczba kubków smakowych powoduje, że nie przywiązują dużej wagi do tego, co jedzą. Najczęściej sięgają po mrożonki lub proste, niekoniecznie zdrowe potrawy. Dla podkreślenia smaku dodają bardzo dużo niezdrowych przypraw.
Co więcej, seniorzy często narzekają na brak apetytu, a choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy jeszcze potęguje ten problem. Rezultatem może być utrata masy ciała oraz niedożywienie, które znacznie osłabia reakcje obronne organizmu i spowalnia proces leczenia. Ideałem jest, by osoba w podeszłym wieku miała kogoś, kto o nią zadba i zabezpieczy właściwą dietę. Warto też skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem, który może zadecydować o wsparciu diety seniora żywnością medyczną.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
