Nowotwór nerki jest stosunkowo rzadką przypadłością, nie należy jednak ignorować zagrożenia, ponieważ jest to podstępna choroba, która przed długi czas może rozwijać się bezobjawowo. Sprawdź, kto znajduje się w grupie ryzyka, jakie badania należy przeprowadzić w celu wykrycia guza oraz jak wyglądają współczesne metody leczenia raka nerki.
Nazwą „rak nerki” określa się wszystkie (pierwotne i wtórne) zmiany nowotworowe rozwijające się w obrębie tego narządu. Wśród złośliwych nowotworów tego narządu większość (ok. 90%) przypadków stanowi rak nerkowokomórkowy (RCC – renal cell carcinoma), a w jego ramach najczęściej występującym podtypem jest rak jasnokomórkowy nerki. Inne typy histopatologiczne to np.:
Szacuje się, iż rak nerki stanowi ok. 3% ogółu zachorowań na choroby o podłożu nowotworowym. Nie oznacza to jednak, iż należy go bagatelizować – wręcz przeciwnie. Jak się okazuje, rak nerki stanowi jeden z bardziej podstępnych nowotworów i przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Tymczasem statystyki pokazują, iż corocznie w naszym kraju odnotowuje się ok. 5 tysięcy zachorowań. Nowotwór złośliwy nerki niemal dwukrotnie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Najwięcej diagnoz stawia się osobom w średnim i podeszłym wieku (55–74 lata w przypadku kobiet, mężczyźni znajdują się w grupie ryzyka już po 45. roku życia).
Przerzuty odległe raka nerki występują u ok. 30% pacjentów. Najczęściej obejmują płuca (75% przypadków), a w dalszej kolejności tkanki miękkie, kości, wątrobę oraz centralny układ nerwowy.
Niestety do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyn występowania raka nerki. Wiadomo jednak, iż do czynników sprzyjających rozwojowi chorób nowotworowych zalicza się przede wszystkim palenie tytoniu. Dlaczego? Wszystkiemu winne są toksyczne substancje znajdujące się w składzie dymu tytoniowego. To właśnie one w znacznym stopniu przyczyniają się do uszkodzenia nefronów, czyli elementów stanowiących budulec nerek. Jak wskazują statystyki medyczne, nowotwory złośliwe nerek u ok. 30% mężczyzn i 24% kobiet mogą być wywołane właśnie przez palenie papierosów.
Wśród innych czynników zwiększających ryzyko zachorowania wymienia się otyłość (zwłaszcza wśród kobiet), nadciśnienie tętnicze, długotrwałe przyjmowanie leków, w tym m.in. diuretyków, jak również ekspozycję na wybrane czynniki chemiczne takie jak nitrozaminy, kadm, dwutlenek toru, metale ciężkie, azbest czy też garbniki. Niewskazana jest także dieta obfitująca w znaczne ilości białka zwierzęcego. W rzadkich przypadkach rak nerki bywa dziedziczny (w ramach zespołu von Hippel-Lindaua, zespołu Bourneville’a-Pringla oraz tzw. rodzinnego raka nerki).
Jak zostało już wspomniane, złośliwy nowotwór nerki jest chorobą, która bardzo często przebiega bezobjawowo, w konsekwencji czego nierzadko zostaje wykryta zbyt późno. Zdarza się jednak, iż do rozpoznania raka nerki dochodzi przez przypadek, na podstawie badań wykonywanych np. profilaktycznie lub w trakcie poszukiwania przyczyny ogólnego złego stanu pacjenta. Zanim zostanie zdiagnozowany rak nerki, objawy w początkowych stadiach mogą być niespecyficzne: przewlekłe zmęczenie, brak apetytu, utrata masy ciała, kaszel, nawracające infekcje dróg moczowych i infekcje wirusowe (związane z osłabieniem układu odpornościowego), a także poty pojawiające się głównie nocą.
Zaalarmować powinien nas przede wszystkim krwiomocz, który jako pierwszy objaw raka nerki pojawia się u prawie połowy pacjentów – obecność krwi w moczu nie zawsze jest widoczna „gołym okiem”, ale nawet mikroskopowy krwiomocz można łatwo zdiagnozować już w ogólnym badaniu (dlatego tak ważne są regularne badania kontrolne!). Z kolei na tzw. triadę Virchowa obrazującą typowe objawy raka nerki składają się dolegliwości bólowe okolic lędźwiowych, wspomniany powyżej krwiomocz, a także wyczuwalny guz brzucha. Niestety wymienione symptomy występują z reguły na dalszych etapach zaawansowania choroby nowotworowej i dotyczą jedynie kilku procent pacjentów.
Wraz z rozwojem dolegliwości, a tym samym wzrostem guza nerki mogą natomiast pojawić się różne rodzaje bólu. Obserwuje się bóle zlokalizowane w okolicy lędźwiowej, bóle podbrzusza o charakterze kolki, a także bóle w nadbrzuszu o charakterze uciskowym i obrzęki kończyn dolnych. Ponadto u chorych występuje gorączka lub stany podgorączkowe, zapalenie wielomięśniowe, upośledzenie funkcji wątroby. Z kolei objawy kliniczne, jakie dają przerzuty raka nerki do innych narządów, to m.in. duszności i krwioplucie (przy przerzutach do płuc), bóle kostne i patologiczne złamania kości (gdy występują przerzuty do kości), objawy neurologiczne (w przypadku przerzutów do centralnego układu nerwowego).
Wykrycie nowotworu nerek i potwierdzenie diagnozy możliwe jest dopiero po wykonaniu szeregu badań fizykalnych, laboratoryjnych oraz obrazowych, takich jak m.in. badanie USG jamy brzusznej oraz dopplerowskie (pozwala na oszacowanie naciekania nowotworu na węzły chłonne czy naczynia żylne), urografia, tomografia i rezonans magnetyczny jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej oraz scyntygrafia kości (w celu wykrycia ewentualnych przerzutów odległych). W przypadku podejrzenia raka nerki konieczna jest pełna morfologia, a także oznaczenie poziomu transaminaz, mocznika, kreatyniny i badanie ogólne oraz posiew moczu.
Wśród metod leczenia nowotworów nerek zdecydowanie największą skuteczność wykazuje leczenie operacyjne polegające na wycięciu guza lub całego narządu. Nerka może zostać usunięta w całości łącznie z nadnerczem i częścią moczowodu lub też – w zależności od zaawansowania choroby nowotworowej – podjęta zostanie decyzja o wyłuszczeniu samego guza. Warto dodać, iż usunięcie nerki w całości (nefrektomia radykalna) jest metodą stosowaną coraz rzadziej ze względu na porównywalną przeżywalność, jaką daje nefrektomia częściowa.
Z uwagi na fakt, iż nowotwory nerek wykazują wysoką odporność na chemioterapię i napromieniowanie, po wykonanej operacji nie zaleca się stosowania wspomnianych metod; są one wykorzystywane jedynie w przypadkach, gdy leczenie chirurgiczne jest niemożliwe. Ponadto u części pacjentów zastosowanie znajduje leczenie immunologiczne, najczęściej z wykorzystaniem inhibitorów białka PD-1.
Czy rak nerki jest wyleczalny? W zależności od tego, w jakim stadium zaawansowania choroby zostaje zdiagnozowany rak nerki, rokowania są różne. Wskaźnik 5-letniego przeżycia wynosi od ok. 80–90% przy wczesnym wykryciu do zaledwie 5%, gdy w grę wchodzi czwarte, ostatnie stadium raka nerki. Szanse na całkowite wyleczenie znacznie podnosi wczesne wykrycie nowotworu nerki, a maleją one, gdy pojawiają się przerzuty do węzłów chłonnych lub zatory z komórek nowotworowych w naczyniach żylnych.
Po usunięciu nerki należy przestrzegać wskazań dietetycznych. Wśród najważniejszych z nich wymienia się codzienne wypijanie co najmniej 2 litrów płynów oraz znaczne ograniczenie ilości spożywanego mięsa i serów.
Jaka zatem powinna być dieta przy raku nerki? Po przeprowadzonej operacji przez co najmniej 6 miesięcy należy stosować dietę lekkostrawną. Co to oznacza w praktyce? Przede wszystkim dziennie trzeba spożywać ok. 6 małych posiłków, unikając dań smażonych, ostrych, kwaśnych czy też wędzonych. Polecane są natomiast chude ryby i mięso, pieczywo pszenne oraz nabiał. Najlepiej zrezygnować z jedzenia świeżych owoców, można po nie za to sięgać w formie gotowanej, bez skórki.
Przewlekła niewydolność pozostałej, zdrowej nerki powinna skłonić pacjenta do ograniczenia ilości spożywanego sodu oraz fosforu. W związku z powyższym należy znacznie ograniczyć spożywanie pokarmów takich jak wyroby sprzedawane w konserwach, marynaty, mięso, podroby, wędliny i wyroby poddawane procesowi wędzenia, sery żółte oraz topione, żółtko jajka, ogórki kiszone, kapusta kiszona (a także inne przetwory zaliczane do grona kiszonek), kostki rosołowe, zupy wzbogacane dodatkiem glutaminianu sodu, rośliny strączkowe, kakao, a także czekolada – a najlepiej w ogóle z nich zrezygnować.
Warto dodać, iż dokładne wskazania dietetyczne należy ustalić z dietetykiem szpitalnym. W przypadku braku apetytu pacjenta po operacji nierzadko poleca się również sięgnąć po żywienie medyczne za pomocą płynnych preparatów odżywczych dostępnych w aptekach. Doskonałym wsparciem dla organizmu może być np. wysokoenergetyczna i wysokobiałkowa dieta przemysłowa Supportan Drink. Można ją stosować jako żywienie zarówno uzupełniające, jak i całkowite na każdym etapie diagnostyki, leczenia i rekonwalescencji.
Więcej informacji na temat chorób nerek, w tym przewlekłej choroby nerek, dostępne jest na stronie www.mojenerki.org.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
