Cukrzyca, według przyjętej definicji to nie jedna, lecz cała grupa chorób metabolicznych, charakteryzujących się hiperglikemią (wzrostem stężenia glukozy we krwi) i wynikających z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Schorzenia te mogą prowadzić do niewydolności, zaburzenia czynności, a w konsekwencji do uszkodzenia różnych narządów, szczególnie nerek, oczu, serca, naczyń krwionośnych i nerwów.
Cukrzyca jest obecnie poważnym problemem epidemiologicznym, ekonomicznym i społecznym na całym świecie. Na schorzenie to, według ostatnich badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) choruje już 422 mln ludzi naszego globu. Narodowy Fundusz Zdrowia i Koalicja-Cukrzyca podaje, że w Polsce żyje około 3,5 miliona chorych na cukrzycę. Z tego 30% – czyli ponad 1 milion, stanowią osoby niezdiagnozowane. Szacunkowo liczba dotkniętych cukrzycą rośnie co roku o 2,5%. Oznacza to, że w ciągu najbliższych lat na schorzenie to zapadnie jedna na 10 osób.
Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA, American Diabetes Association) oraz WHO w 2003 roku dokładnie sklasyfikowały cukrzycę i wyróżniły cztery jej typy: cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2, cukrzycę o nieznanej etiologii oraz cukrzycę ciężarnych.
Cukrzyca typu 1 nazywana jest często cukrzycą insulinozależną, ponieważ w wyniku uszkodzenia komórek beta trzustki, które produkują insulinę, spada wydzielanie tego hormonu. Jest to choroba autoimmunologiczna i przewlekła, dotycząca około 10% wszystkich przypadków cukrzycy. W Polsce choruje na nią około 0,3% ludzi. Początki choroby pojawiają się u osób jeszcze poniżej 30 roku życia. Zaobserwowano dwa szczyty zapadalności na cukrzycę typu 1: pierwszy przypada między 10 a 12 rokiem życia. Drugi – w wieku nastoletnim, między 16 a 19 rokiem. Występuje jednakże pewna odmiana tej choroby – postać LADA („latent autoimmune diabetes in adults”), która rozwija się całkowicie inaczej: pierwsze jej objawy występują zazwyczaj dopiero w wieku 40-50 lat, a zdarza się, że nawet w siódmej dekadzie życia. Możliwe jest to na skutek działania mechanizmów obronnych organizmu, a także w wyniku niezwykle powolnego procesu niszczenia komórek trzustkowych. LADA wprawdzie rozwija się znacznie wolniej niż typowa cukrzyca typu 1, ale jej przyczyny i objawy są takie same. Dawne określenie cukrzycy typu 1 – „cukrzyca młodzieńcza” jest zatem niewłaściwe.
Głównym, lecz niezauważalnym objawem każdej formy cukrzycy jest znacznie podwyższony poziom glukozy we krwi i moczu. Wszystkie, możliwe do zaobserwowania objawy choroby są tego skutkiem. Symptomy cukrzycy typu 1 pojawiają się i rozwijają bardzo szybko – w ciągu kilku dni, maksymalnie 2 tygodni. Wiele z nich niemal natychmiast przybiera ostrą formę i występuje w tym samym czasie – co ułatwia diagnozę.
Wyróżnia się cztery główne objawy cukrzycy typu 1: częste oddawanie moczu (tzw. poliuria), duże pragnienie, czyli polidypsja, chroniczne zmęczenie oraz nagła utrata wagi. Nadmiar cukru we krwi wiąże wodę, działając moczopędnie, co z kolei prowadzi do odwodnienia organizmu. Ciągłe zmęczenie natomiast i utrata wagi pojawiają się, ponieważ w cukrzycy typu 1 brakuje insuliny w organizmie, której niedobór zaburza dostarczanie energii w głąb komórek.
Powyższe cztery objawy to nie jedyne symptomy tej choroby. Poza nimi mogą bowiem wystąpić inne, uciążliwe dolegliwości. Do najbardziej charakterystycznych należy świąd okolic narządów rodnych – ponieważ wysoki poziom cukru we krwi i moczu sprzyja infekcjom dróg rodnych oraz sprawia, że organizm słabiej walczy z bakteriami i grzybami. Przy cukrzycy insulinozależnej mogą pojawiać się także problemy z widzeniem, objawiające się zamglonym obrazem. Spowodowane jest to opuchlizną soczewki oka. U wielu osób obserwuje się również powtarzające się infekcje skórne oraz skurcze mięśni.
Cukrzyca typu 1 charakteryzuje się całkowitą destrukcją komórek beta wysp trzustkowych (Langerhansa), co zwykle prowadzi do utraty zdolności wydzielania insuliny. Upośledzenie to w większości przypadków wywołane jest procesem immunologicznym. Jednakże, pomimo wieloletnich, licznych badań, dokładne przyczyny autowyniszczania przez organizm komórek wysp trzustkowych są nieznane.
Na wystąpienie cukrzycy typu 1 wpływają czynniki genetyczne i środowiskowe. Uruchamiają one szereg reakcji, podczas których przeciwciała niszczą komórki własne organizmu – komórki beta wysp Langerhansa. W wyniku takich procesów komórki te ulegają destrukcji i stopniowo tracą zdolność wydzielania insuliny. W końcowym etapie dochodzi do całkowitego niedoboru tego hormonu. Objawy choroby pojawiają się dopiero wówczas, gdy 80–90% komórek wysp trzustkowych uległo już wyniszczeniu.
Wszyscy, u których zdiagnozowano cukrzycę typu 1, muszą koniecznie podjąć leczenie insuliną. Obecnie jest to jedyny sposób walki z tą chorobą. Insulina podawana jest w postaci zastrzyków podskórnych kilka razy dziennie lub też w ciągłym wlewie podskórnym z osobistej pompy insulinowej.
W leczeniu cukrzycy niezwykle ważne jest również postępowanie niefarmakologiczne, którego istotnym elementem jest edukacja osoby chorej. Szkolenia, w których chore dzieci i młodzież powinni bezwzględnie uczestniczyć, obejmują nie tylko istotę samej choroby, ale także zagadnienia dietetyczne. Osoby, przyjmujące insulinę, powinny zostać przeszkolone w zakresie doboru odpowiednich jej dawek do spożywanych pokarmów. Nie bez znaczenia dla zdrowia jest również wysiłek fizyczny, którego chorzy nie powinni unikać.
Cukrzyca typu 1 jest schorzeniem przewlekłym, które wymaga stałego, codziennego monitorowania poziomu glukozy we krwi. Konieczne jest także przyjmowanie przez chorego insuliny kilka razy dziennie, przed posiłkami. Celem całego procesu leczenia jest odtwarzanie naturalnego rytmu wydzielania insuliny przez zdrowy organizm. Cukrzyca typu 1 jest obecnie chorobą nieuleczalną, istnieje jednak wiele metod skutecznego jej kontrolowania. Dzięki temu, cierpiący na to schorzenie mogą prowadzić pełnowartościowe życie.
Bibliografia:
Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
