Odpowiednie odżywianie w czasie choroby jest niezbędne dla poprawy stanu zdrowia. Tymczasem szacuje się, że nawet 35–55% pacjentów trafiających do szpitala jest niedożywionych. U 20% pacjentów cierpiących na nowotwory zgon następuje z powodu osłabienia organizmu w wyniku niedostarczenia odpowiednich składników odżywczych. Nadzieją dla pacjentów jest żywienie medyczne. Co to jest żywność specjalnego przeznaczenia medycznego i jaka jest jej rola w przeciwdziałaniu niedożywieniu spowodowanym chorobą?
W Polsce wciąż mamy do czynienia ze stereotypem, że głodówka może pomóc w wyleczeniu się z ciężkich chorób. W Internecie nie brakuje świadectw osób, które dzięki rygorystycznej diecie wygrały z nowotworem. Mamy nawet powiedzenie „zagłodzić raka”. Niestety, osłabiony i niedożywiony organizm nie jest w stanie walczyć z chorobą, a tym bardziej funkcjonować podczas naświetlań czy chemioterapii. Mentalność pacjentów to nie jedyny mankament.
Lekarze pokładają nadzieję jedynie w nowych medykamentach, śledzą eksperymentalne metody leczenia, ale nie edukują pacjentów na temat odpowiedniego odżywiania. „Szukamy cudownych środków, które nam pomogą – drogich lub egzotycznych. Chcemy zwiększyć swoje szanse na przeżycie. Zacznijmy od lepszego odżywiania. Efekty będą bardziej spektakularne.” – powiedział w jednym z wywiadów dr. hab. n. med. Stanisław Kłęk, prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Dojelitowego.
Podkreślmy raz jeszcze – 20 procent osób chorych na raka umiera na skutek wycieńczenia i wyniszczenia organizmu. Tymczasem odżywki i preparaty doustne, które mogłyby wzmocnić pacjenta od razu po rozpoznaniu choroby, nie są refundowane. Nie w każdym szpitalu ten rodzaj żywienia medycznego jest standardem, a powinien!
Niedostarczenie organizmowi odpowiednich ilości składników odżywczych może mieć poważne skutki dla chorego. Przede wszystkim spada jego odporność, zmniejsza się masa ciała, osłabiają mięśnie i pogarsza perystaltyka jelit. Pacjent jest podatny na infekcje, co zagraża zwłaszcza osobom w trakcie leczenia onkologicznego.
Udowodniono, że gorzej reagują one na chemioterapię i radioterapię. Niedożywienie jest niebezpieczne także dla osób operowanych. Brak niezbędnych mikro i makroelementów opóźnia gojenie ran. Efektem może być niewydolność narządów, infekcje układu moczowego i oddechowego, zaburzenie pracy wątroby i wiele innych.
Dlaczego niedożywienie i niedobory poszczególnych składników odżywczych są tak powszechne u pacjentów, nie tylko tych chorujących na raka? Szpitalna stołówka większości z nas kojarzy się z jedzeniem miernej jakości, a dania nie są bilansowane indywidualnie dla każdego hospitalizowanego.
Podczas choroby większość pacjentów ma obniżony apetyt, dodatkowo efektem ubocznym leczenia mogą być wymioty czy biegunka. Skrajnym przypadkiem są pacjenci, którzy ze względu na choroby układu pokarmowego, np. raka przełyku, mają problemy z przełykaniem.
Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu zajmujące się tematyką leczenia żywieniowego, żywienia klinicznego i metabolizmu edukuje lekarzy i pacjentów w zakresie znaczenia odżywiania w leczeniu. Towarzystwo rekomenduje żywienie medyczne w postaci hiperkalorycznych preparatów.
Konsekwencje niedożywienia są bardzo poważne: od nieprawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów i układów, poprzez ich wyniszczanie, aż po zgon pacjenta. Wszystkie komórki, tkanki i narządy – aby optymalnie działać – muszą otrzymywać niezbędne składniki odżywcze, w tym białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne. Niedożywienie dotyka więc całego organizmu.
Niektóre z jego objawów można zauważyć gołym okiem: niedowaga, wiotka i blada skóra, zapadnięte oczy, zanik mięśni i tkanki tłuszczowej, łysienie. To jednak tylko objawy zewnętrzne. Niedożywienie wpływa negatywnie na funkcjonowanie układu krążenia, w tym serca, układu oddechowego, układu trawiennego, systemu odpornościowego, układu nerwowego i układu hormonalnego. Pacjent ma zaburzony rytm serca, mniejszą wydajność oddechową, jest podatny na infekcje oraz depresję i demencję. W wielu przypadkach żywienie medyczne jest więc obligatoryjne, żeby ratować życie i zdrowie osób przewlekłe chorych.
Żywienie medyczne to jeden z najważniejszych elementów wsparcia leczenia. Polega na wzbogaceniu diety pacjenta o specjalistyczne produkty odżywcze lub na całkowitym zastąpieniu tradycyjnego odżywiania odpowiednimi preparatami.
Ma na celu zaopatrzenie organizmu chorego w składniki, których nie są w stanie dostarczyć mu normalne posiłki. Takie wsparcie jest szczególnie ważne w terapii onkologicznej, chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz w chorobach neurologicznych. Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego jest również pomocna w okresie okołooperacyjnym. Żywienie medyczne powinno być stosowane zwłaszcza w czterech przypadkach:
Największą zaletą żywności specjalnego przeznaczenia medycznego jest szybki rezultat. Znacząca poprawa odżywienia organizmu następuje nawet po kilkunastu dniach od interwencji dietetycznej. Funkcje organizmu powoli są przywracane. Odbudowują się również utracone tkanki. Poprawie ulega samopoczucie pacjenta i jego ogólny stan zdrowia.
Żywienie medyczne powinno być nadzorowane przez lekarza lub odpowiedniego specjalistę. Monitorowanie stanu zdrowia pacjenta pozwala podjąć decyzję o podaniu odpowiedniej dawki preparatu i zaspokojeniu potrzeb organizmu, dostarczając wartości energetyczne, białka, kwasy tłuszczowe, elektrolity, witaminy, składniki mineralne i wodę.
Preparaty podaje się doustnie, dojelitowo przez specjalną sondę lub dożylnie. Mogę być stosowane zarówno w szpitalach czy ośrodkach, jak i w domu pacjenta. Żywienie medyczne najczęściej jest stosowane krótkookresowo, podczas leczenia lub przed operacją. U części chorych może być jednak niezbędne przez całe życie.
Lekarz podejmuje decyzję o wprowadzeniu żywienia medycznego w przypadku niedożywienia lub ryzyka jego wystąpienia. Do niego należy również rozstrzygnięcie, jaki rodzaj żywności specjalnego przeznaczenia należy zastosować w danym przypadku, biorąc pod uwagę stan zdrowia pacjenta. Możliwe opcje to: żywienie doustne, żywienie dojelitowe oraz żywienie pozajelitowe. Lekarz decyduje też, czy preparaty odżywcze będą stanowić jedyne źródło pożywienia czy będą tylko uzupełnieniem tradycyjnej diety.
Na czym polega żywienie doustne? To nic innego jak podawanie pacjentowi wysokoenergetycznych preparatów o płynnej konsystencji w tradycyjny i mało inwazyjny sposób. Sprawdza się u osób, którym normalne posiłki nie dostarczają wystarczającej ilości witamin, mikro i makroelementów i wartości energetycznych.
Odżywki mogą być spożywane przez pacjentów mających problem z gryzieniem i przełykaniem. Płyny lub proszki są dostępne w różnych smakach i są dostępne w sklepach medycznych oraz aptekach.
U pacjentów w zaburzeniami połykania, rozległymi oparzeniami czy zwężeniem górnego odcinka pokarmowego, a także u osób po udarze lub po poważnych operacjach pokarm dostarczany jest za pomocą rurki. Zgłębnik zakłada się przez usta lub nos. Białka, tłuszcze i inne składniki odżywcze dostarczane pacjentowi pochodzą z naturalnych źródeł.
Jeśli niemożliwe jest dostarczenie odżywek przez układ pokarmowy, pacjent karmiony jest dożylnie przez specjalne cewniki. Żywienie pozajelitowe stosowane jest u osób z niedrożnością jelit, uszkodzeniami układu pokarmowego oraz po ciężkich operacjach.
Żywienie medyczne to jeden z elementów leczenia żywieniowego, nazywanego również MNT (z ang. Medical Nutrition Therapy). Termin ten odnosi się do całego procesu: od rozpoznania choroby, szczegółowego zaplanowania postępowania dietetycznego, w tym wprowadzenia żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, aż do monitorowania efektów terapii i przeprowadzaniu niezbędnych zmian.
Najpierw przeprowadzana jest ocena stanu odżywienia i zapotrzebowania na substancje odżywcze i energię. Niezbędne jest poznanie historii choroby i diety. Konieczna jest również ocena psychospołeczna pacjenta. Chory otrzymuje zalecenia dietetyczne, w tym wskazówki, jak łączyć tradycyjne posiłki z dodatkowymi preparatami i jak ustalać proporcje pomiędzy nimi.
Terapia przebiega pod nadzorem wyspecjalizowanego dietetyka. W Stanach Zjednoczonych takie osoby posiadają tytuł RD i muszą zdać egzaminy uprawniające do wykonywania zawodu. Leczenie żywieniowe jest stosowane m.in. u diabetyków, osób z chorobami serca, nadciśnieniem tętniczym oraz cierpiących na nowotwory. Celem terapii jest wsparcie leczenia klinicznego, poprawa rokowań oraz możliwość zastosowania nowych metod leczenia.
Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
