Chorzy na cukrzycę powinni dużą uwagę przykładać do rodzaju spożywanych posiłków. Dieta bowiem bezpośrednio wpływa na stan glikemii, a co za tym idzie – samopoczucie i stan zdrowia diabetyka. Co można jeść, mając cukrzycę, a czego lepiej unikać?

Dieta cukrzycowa

Nie ma uniwersalnej diety dla osób chorych na cukrzycę. Plany żywieniowe powinny uwzględnić wiek, aktywność fizyczną, obecność powikłań cukrzycy, ewentualne inne choroby oraz preferencje chorego. Respektowanie ostatniego czynnika jest szczególnie ważne w kontekście stosowania się chorego do zaleceń żywieniowych.[1]

Komponowanie diety przy cukrzycy może być nie lada wyzwaniem. Posiłki dla diabetyka powinny nie tylko dostarczać niezbędnych mikro- i makroskładników, witamin, czy też kalorii, ale jednocześnie muszą mieć odpowiedni ładunek glikemiczny.[2]

Ładunek glikemiczny i indeks glikemiczny

Ładunek glikemiczny (ŁG) i indeks glikemiczny (IG) pomagają ustalić wpływ danego posiłku na stężenie glukozy we krwi.

Indeks glikemiczny to wartość od 0 do 100 obrazująca tempo wzrastania poziomu glukozy we krwi po spożyciu danego produktu. Przyjmuje się, że IG glukozy równa się 100. To sprawia, że glukoza jest wzorcowym produktem, według którego oblicza się indeksy glikemiczny innych rzeczy.

Aby obliczyć indeks glikemiczny, należy podzielić stężenie glukozy we krwi po spożyciu produktu mającego 50 g węglowodanów, przez stężenie glukozy we krwi po spożyciu 50 g glukozy, a następnie pomnożyć wynik razy 100. W praktyce stosuje się jednak tabele uwzględniające przybliżone indeksy glikemiczne danych produktów o określonej gramaturze. Można je bez problemu znaleźć w Internecie. Uznaje się, że produkty o niskim indeksie glikemicznym mają mniej niż 55 IG, o średnim 55-70, zaś te powyżej 70 określa się jako o wysokim IG. Osoby z cukrzycą lepiej, aby opierały swoją dietę na produktach o niskim IG. Czasami warto jednak popatrzeć nieco szerzej, czyli na ładunek glikemiczny.

Ładunek glikemiczny pozwala jeszcze dokładniej przewidzieć, jak pokarm wpłynie na stężenie glukozy. Oblicza się go poprzez pomnożenie IG produktu przez ilość zawartych w nim węglowodanów (g), a następnie podzielenie wyniku przez 100. Im większy ładunek glikemiczny produktu, tym większy wzrost stężenia glukozy we krwi.[2]

Co osoba z cukrzycą może jeść?

Jak już zostało wyżej wspomniane, nie ma jednej, konkretnej diety dla osób z cukrzycą. Warto jednak wdrożyć pewne, uniwersalne nawyki, na przykład:

1. Węglowodany powinny pochodzić głównie z pełnoziarnistych produktów o niskim IG, np. makaronów pełnoziarnistych.
2. Cukier lepiej zastąpić innymi substancjami słodzącymi, np. ksylitolem.
3. Zawartość błonnika w diecie powinna wynosić min. 25 g dziennie
4. Lepiej sięgać po tłuszcze jedno i wielonienasycone zamiast nasyconych.[1,3,4]

Dla niektórych osób, w zależności od terapii farmakologicznej, także pora spożywania posiłków będzie miała znaczenie. To szczególnie ważne dla pacjentów przyjmujących długo działające insuliny lub doustne leki obniżające poziom cukru we krwi.[3]

Owoce a cukrzyca

Warzywa i owoce są cennym źródłem witamin, a przy okazji urozmaicają dietę. Tak, jak w przypadku innych zaleceń żywieniowych, również dieta dla cukrzyka powinna zawierać 5 porcji warzyw i owoców (1 porcja = 80-100 g). Warto przy tym wybierać te, o niskim indeksie glikemicznym, np.:

• jabłka,
• czereśnie,
• awokado,
• pomidory,
• [5,6]

Wysoki indeks glikemiczny mają z kolei suszone daktyle, czy też dynie. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że spożywana postać ma znaczenie, np. ugotowana marchewka ma wyższy IG niż przed obróbką termiczną.

Czego unikać, mając cukrzycę?

Diabetycy powinni unikać produktów bogatych w cukry proste, które mają wysoki indeks glikemiczny, na przykład:

• słodyczy,
• lodów,
• słodzonych napojów.

Jeżeli ciężko całkowicie wyeliminować te pokarmy, należy pamiętać o kontrolowaniu glikemii i jedynie sporadycznym sięganiu po nie. Dobrym pomysłem będzie dokładanie do takich produktów składnika białkowego np. jogurtu lub w odniesieniu do napojów – rozcieńczanie ich z wodą w proporcji 50/50.[1,4,6]

Alkohol a cukrzyca

Mając cukrzycę, najlepiej wykluczyć alkohol z diety. Jednak okazjonalne wypicie niewielkiej ilości produktów alkoholowych – 1 porcja w przypadku kobiet albo 2 w odniesieniu do mężczyzn (1 porcja = 10 g czystego alkoholu etylowego, czyli np. 30 ml 40% wódki), nie powinno znacząco wpłynąć na poziom cukru we krwi. Warto przy tym pamiętać, że wypicie większej ilości może powodować hipoglikemię. Kalorie pochodzące z alkoholu nie mają wartości odżywczych, a mogą przyczyniać się do przyrostu masy ciała lub utrudniać chudnięcie.[1,3,4]

NFZ – dieta cukrzycowa

Na podstronie Narodowego Funduszu Zdrowia można znaleźć darmowe plany żywieniowe dopasowane do BMI i najczęstszych chorób. Znajduje się tam między innymi dieta dla osób chorych na cukrzycę. Bazuje ona na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Tak opracowany jadłospis może być wskazówką do zdrowego odżywiania, natomiast należy przejrzeć go pod kątem ewentualnych alergenów. W celu personalizacji planu żywieniowego warto skonsultować się z dietetykiem.[7]

Link do strony: https://diety.nfz.gov.pl/

Dieta cukrzycowa – przykładowy jadłospis

Czasami samodzielne komponowanie posiłków może przysporzyć wiele problemów. Ważne by dieta była jednocześnie zbilansowana, o odpowiednim ładunku glikemicznym, ale także smaczna. Poniżej znajduje się dzienny jadłospis, według którego posiłki dostarczają ok. 2000 kcal.[7]

Śniadanie: cynamonowa owsianka z jabłkiem i kawałkami fig.

• jabłko – ok. 100 g
• mleko 1,5% tłuszczu – 170 ml
• płatki owsiane – 45 g
• figi świeże – 70 g
• płatki migdałów – do smaku (ok. 10 g)
• cynamon – do smaku

Drugie śniadanie: sałatka z roszponką, serkiem wiejskim, pomidorem malinowym i ogórkiem.

• serek wiejski light – 75 g
• pomidor – 130 g
• ogórek kiszony – 70 g
• chleb żytni – 50 g
• roszponka – 10 g

Obiad: makaron pełnoziarnisty z wołowiną i czerwoną fasolą.

• makaron pełnoziarnisty spaghetti – 50 g masy przed ugotowaniem
• papryka czerwona – 100 g
• wołowina chuda – 150 g
• passata pomidorowa – 125 g
• fasola czerwona ugotowana – 80 g
• oliwa z oliwek – 5 ml
• sól, cebula, czosnek – do smaku

Podwieczorek: sałatka ze szpinakiem, owocami i twarogiem.

• pomarańcza – 120 g
• kiwi – 70 g
• twaróg chudy – 90 g
• szpinak – 50 g
• mandarynki – 70 g
• płatki migdałów – 14 g

Kolacja: pieczywo z zieloną pastą i makrelą

• marchew – 45 g
• korzeń pietruszki – 45 g
• czosnek – 5 g
• liść laurowy, ziele angielskie, pieprz, koperek – do smaku
• olej rzepakowy – 5 ml
• makrela świeża – 75 g
• chleb żytni – 70 g
• ogórek kiszony – 100 g

Niektóre osoby z cukrzycą mogą mieć trudności ze sporządzeniem lub przyjęciem standardowych posiłków. Pomocna może się okazać wtedy żywność specjalnego przeznaczenia medycznego dedykowana diabetykom. Takim produktem jest na przykład Diben DRINK, który nadaje się do spożycia prosto z butelki i występuje o smaku np. owoców leśnych i pralinowym.[8]

Podsumowanie

Utrzymywanie poziomu glukozy we krwi na określonym poziomie pomaga zmniejszyć ryzyko powikłań cukrzycowych. Stąd też istotna jest świadomość na ten temat osób chorych. Rolą specjalistów medycznych jest między innymi edukacja z zakresu umiejętności oceny zapotrzebowania na kalorie oraz określania wpływu posiłku na glikemię.[4]

 

Literatura:

[1]           Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania

u osób z cukrzycą 2023. Curr Top Diabetes, 2023; 3 (1): 1–140

[2]          Gugała-Mirosz S: Indeks glikemiczny – niski, średni, wysoki – który lepszy? Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 3.11.2023]

[3]          Delahanty LM et al.: Patient education: Type 2 diabetes and diet (Beyond the Basics). UpToDate. 2023

[4]          Evert AB, et al.: Nutrition Therapy for Adults With Diabetes or Prediabetes: A Consensus Report. Diabetes Care. 2019;42(5):731-754.

[5]           Diabetes Australia: https://www.diabetesaustralia.com.au/living-with-diabetes/healthy-eating/ [dostęp 3.11.2023]

[6]          National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Disease: Diabetes Diet, Eating, & Physical Activity. [dostęp 3.11.2023]

[7]         Narodowy Fundusz Zdrowia: https://diety.nfz.gov.pl/ [dostęp 3.11.2023]

[8]        Fresenius Kabi Polska: https://mojfresubin.pl/producent/diben.html [dostęp 3.11.2023]

 

Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.