Żywienie dojelitowe, inaczej enteralne jest metodą żywienia drogą przewodu pokarmowego. Jednym z jego rodzajów jest podaż diety bezpośrednio do żołądka lub jelita cienkiego. Taką metodę karmienia prowadzi się przez zgłębnik nosowo-żołądkowy lub nosowo – jelitowy. Są to metody krótkoterminowe stosowane zazwyczaj na okres do 4 tygodni.
Jeżeli żywienie dojelitowe jest zaplanowane na dłuższy okres odbywa się przez przetokę odżywczą tzw. gastrostomię (zgłębnik wprowadzony do żołądka – tzw. PEG czyli przezskórna endoskopowa gastrostomia) lub jejunostomię (do jelita – PEJ).
Żywienie dojelitowe ma zawsze pierwszeństwo nad żywieniem pozajelitowym, ponieważ jest to bardziej fizjologiczna metoda karmienia. Liczba pacjentów żywionych dojelitowo w ostatnich latach znacznie wzrosła.
Ważnym aspektem żywienia enteralnego jest umiejętność prawidłowej pielęgnacji dostępów do przewodu pokarmowego. Dzięki przestrzeganiu odpowiednich zasad i praktyk zabezpiecza się pacjentów przed odleżynami i zakażeniami, które mogą wpłynąć na pogorszenie stanu odżywienia i wyniki leczenia. Od kilku lat w leczeniu żywieniowym stosuje się zgłębniki silikonowe oraz poliuretanowe (np. FrekaⓇ). Charakteryzują się one odpowiednią miękkością i elastycznością, dzięki czemu nie narażają pacjentów na odleżyny błon śluzowych.
W treści artykułu przedstawione zostały podstawowe zasady pielęgnacji dostępów do przewodu pokarmowego w żywieniu dojelitowym.
Zgłębnik do żywienia powinien być umocowany w dwóch lub trzech miejscach. Do właściwego zamocowania zgłębnika w okolicach nosa najlepiej użyć specjalnych przylepców hipoalergicznych. W aptekach dostępne są różne rodzaje takich plastrów. Charakteryzują się one dużą wytrzymałością, są mało widoczne a ich kształt dopasowany jest do anatomii nosa. Zgłębnik należy również przykleić dodatkowo do policzka po stronie wyprowadzenia i przeprowadzić za uchem. Można użyć również specjalnych komercyjnych zestawów mocujących.
Plaster mocujący należy zmieniać codziennie podczas toalety oraz w wypadku jego odklejenia. W trakcie wymiany należy umyć dokładnie twarz w miejscu przylepiania. Miejsce przyklejania plastra można regularnie zmieniać.
Właściwe mocowanie zgłębnika stanowi profilaktykę odleżyn, zapalenia zatok oraz infekcji.
Po założeniu zgłębnika należy zaznaczyć na nim miejsce (najlepiej za pomocą woododpornego markera), w którym wychodzi on z nozdrza oraz sprawdzić czy jest dobrze założony tzn. czy nie powoduje ucisku tkanek i nie przysłania pola widzenia.
Podczas każdej zmiany opakowania diety należy sprawdzić położenie zgłębnika i oprócz tego jeszcze co najmniej trzy razy dziennie. Pomocny podczas tego zabiegu jest znacznik narysowany wcześniej. Znacznik ten nie powinien być niewidoczny, ponieważ oznaczałoby to wsunięcie zgłębnika do nosa. Nie powinien również znajdować się w znacznej odległości od nozdrza, bo oznaczałoby to, że się wysunął.
Jeżeli istnieje wskazanie do wymiany zgłębnika i jego ponownego wprowadzenia to dobrze jest, aby nastąpiło to przez przeciwstronną stronę nosa.
Dobrą praktyką jest również oglądanie jamy ustnej i tylnej ściany gardła w celu wykrycia ewentualnego zwinięcia się wysuniętego zgłębnika.
Zgłębnik należy przepłukiwać przed i po każdym podaniu diety i/lub leków oraz minimum co 8 godzin w celu utrzymania jego drożności.
Do przepłukiwania zgłębnika nosowo-żołądkowego można użyć wody przegotowanej lub wody mineralnej niegazowanej o temp. 36 stopni w ilości 20 – 50 ml. Do przepłukiwania zgłębnika nosowo-jelitowego należy używać wyłącznie płynów jałowych czyli np. 0,9% NaCl (sól fizjologiczna) w takiej samej ilości. Nie należy przepłukiwać zgłębników herbatą!
Ważne jest, aby wszystko co jest podawane przez zgłębnik (włączając w to dietę oraz leki) miało płynną konsystencję. Nie powinno podawać się tzw. miksów kuchennych i nie rozdrobnionych pokarmów oraz gęstych zawiesin (np. gęsta zupa, kisiele), ponieważ grozi to zatkaniem zgłębnika.
Utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej jest ważną częścią żywienia dojelitowego. Zęby powinny być myte dwa razy dziennie z użyciem miękkiej szczoteczki. Należy również płukać jamę ustną co około 4-6 godzin. Należy wybierać płyny do płukania jamy ustnej bez zawartości alkoholu, aby nie powodować wysuszenia błony śluzowej. Można również zastosować preparaty ziołowe o temp. 30 stopni, np. rumianek, szałwię, tymianek. Jamę ustną można też płukać zwykłą wodą.
Dobrą praktyką jest również żucie bezcukrowej gumy do żucia oraz nakładanie kremu ochronnego na usta kilkukrotnie w ciągu dnia.
Należy również zadbać o odpowiednią higienę i drożność nozdrzy. Nos powinien być oczyszczany i natłuszczany minimum jeden raz w ciągu dnia. Można również przedmuchiwać nos. Jest to przydatne w celu profilaktyki odleżyn i zapalenia zatok przynosowych.
Jeden raz dziennie można również wysunąć zgłębnik o 3-4 cm oraz posmarować go wazeliną lub żelem z lidokainą (środek miejscowo znieczulający).
Zastosowanie się do powyższych wskazówek wydłuża czas funkcjonowania zgłębnika oraz wpływa na zmniejszenie ryzyka powikłań żywienia dojelitowego, a zwłaszcza tych, które są bezpośrednio związane z dostępem do przewodu pokarmowego.
Należy pamiętać, aby przed przystąpieniem do wykonywania każdej czynności związanej z żywieniem enteralnym dokładnie umyć ręce wodą z mydłem i w miarę możliwości odkazić je specjalnym preparatem.
mgr Filip Biernacki
Dietetyk kliniczny
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
