Jak i kiedy wspierać dietę seniora żywnością medyczną – poradnik dla opiekunów i rodzin.

Wprowadzenie: Wpływ Zbilansowanej Diety na Zdrowie Seniorów

Odpowiednio zbilansowana dieta i dobry stan odżywienia są ważnym elementem profilaktycznym wielu chorób (m.in. cukrzycy, chorób serca, otyłości), a także nieodłącznym elementem wsparcia w procesie leczenia. Osobom starszym, oraz ich opiekunom, często wydaje się, że osłabienie, większa męczliwość czy podatność na infekcje są naturalnym elementem procesu starzenia się. Niekoniecznie. Spadek masy i siły mięśniowej, problemy z koncentracją, osłabienie, skurcze mięśni czy zaburzenia rytmu pracy serca mogą być objawem nieprawidłowego stanu odżywienia seniora.

Starzenie się a Stan Odżywienia: Kluczowe Wyzwania

Wraz z wiekiem dochodzi do naturalnego ubytku beztłuszczowej masy ciała. Sarkopenia w grupie osób powyżej 60 lat wynosi nawet 15% i wzrasta u osób po 80 roku życia nawet do 50% tej populacji.  Często występują problemy z prawidłowym odczuwaniem pragnienia czy apetytu. Zmienia się także wrażliwość kubków smakowych. Stosowane leki mogą wpływać na przyswajanie składników odżywczych. Dodatkowo, wielochorobowość może generować większe zapotrzebowanie na mikro- czy makroelementy oraz podaż np. białka.  Jeżeli do tego wszystkiego dołączymy pogorszenie codziennej sprawności i mobliności, trudności ze zrobieniem chociażby zakupów czy często występujące problemy finansowe osoby starszej, jesteśmy na prostej drodze do niedożywienia, które nie tylko pogorszy przebieg występujących już chorób, ale także istotnie wpłynie na jakość życia i codzienne funkcjonowanie.

Znaczenie Diety DASH dla Seniorów

Zgodnie z normami żywienia dla populacji polskiej, dieta seniora powinna być kompletna tj. dostarczać białko, węglowodany, zdrowe tłuszcze i oczywiście dodatek sezonowych warzyw i owoców. Dobrą odpowiedzią na to zapotrzebowanie jest model diety DASH (ang. Dietary Approches to Stop Hypertension). Jest to dieta zalecana w celu zapobiegania i leczenia nadciśnienia tętniczego, ale  poprzez swoje proste i uniwersalne  założenia świetnie sprawdzi się i w tym przypadku. Obecnie DASH uznany jest za jeden z najzdrowszych modeli żywienia. Ważnym aspektem jest fakt, że ten sposób żywienia zakłada jakościowe zmiany w diecie, bez narzucania konkretnych posiłków, dzięki czemu, możemy elastycznie dopasować przepisy do preferencji osoby starszej.

Model DASH to proste, sezonowe produkty, niskoprzetworzone takie jak: warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, niskotłuszczowy nabiał, roślinne tłuszcze, tłuste ryby – a więc idealnie wpasowuje się w talerz zdrowego żywienia. Jednocześnie, rekomendowane jest ograniczenie spożycia czerwonego mięsa (wołowina, wieprzowina, podroby) oraz przetworów mięsnych (wędliny, kiełbasy, pasztet i inne), a także dań wysoko przetworzonych np. dania instant, słodkie i słone przekąski, kolorowe napoje słodzone.

Białko – Budulec Organizmu i Jego Wpływ na Zdrowie Seniorów

Białko jest bardzo ważnym składnikiem budulcowym organizmu, bierze udział w reakcjach enzymatycznych, przyczynia się do gojenia ran czy odporności organizmu. Osoby starsze mają zwiększone zapotrzebowanie na białko. Jego udział w codziennej diecie powinien wynosić 15-20% energii z diety (około 1,2g/kg m.c.). Jest to więcej niż zalecane dla populacji ogólnej. Dobrym źródłem białka będą: ryby, chude mięso, niskotłuszczowy nabiał, rośliny strączkowe (jeśli tolerowane), jaja. W sytuacji chorób nowotworowych, stanów zapalnych czy infekcji zapotrzebowanie na białko wzrasta jeszcze bardziej i może wynosić nawet 1,5-2g/kg m.c. Jeżeli występują trudności z wypełnieniem zapotrzebowania na białko, warto sięgnąć po żywność medyczną. Białko w proszku (Fresubin Protein Powder), które idealnie sprawdzi się w koktajlach, jako dodatek do zup, sosów czy deserów.

Tłuszcze w Diecie Seniora: Wybór Odpowiednich Źródeł

Tłuszcze są ważnym elementem diety, stanowią bowiem nośnik smaku, co może zwiększyć objętość spożywanych porcji, są źródłem energii, biorą także udział w przyswajaniu witamin (A,D,E,K) oraz stanowią budulec dla hormonów. Istotną rolę odgrywają także w pracy układu nerwowego. W ostatnim czasie utarło się przekonanie, że tłuszcze są „złe” i powinniśmy ich unikać, zwłaszcza w diecie łatwostrawnej. Tymczasem, odpowiedni dobór źródeł może sprawdzić się nawet u pacjentów wymagających restrykcji w zakresie ich spożycia. Należy unikać tłuszczów zwierzęcych (smalec, tłuszcz wołowy), oleju palmowego i kokosowego. Rekomendowane są oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, ale także awokado, orzechy, pestki, nasiona. Jeżeli występuje problem z ich pogryzieniem lub przełykaniem, warto wybrać gotowe pasty z dobrym składem lub przygotować taką w domu.

Tłuszcze powinny stanowić 20-35% energii z diety, przy czym warto zwrócić uwagę, aby maksymalnie ograniczyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych na rzecz jedno- i wielonienasyconych (wymienionych powyżej, jako polecane). W przypadku wystąpienia biegunki, dobrym wsparciem diety będzie Fresubin Hepa, zawierający łatwo wchłanialne kwasy tłuszczowe MCT lub zupełnie beztłuszczowy Fresubin Juicy.

Węglowodany: Główne Źródło Energii i Ich Rola w Diecie Seniora

Produkty węglowodanowe to główne źródło energii w diecie, ale także cenny składnik dostarczający wielu witamin i minerałów. Polecanymi źródłami są m.in.: produkty zbożowe pełnoziarniste, kasze, ryż, makarony, ziemniaki, bataty. W przypadku trudności ze spożyciem pieczywa z grubych ziaren lub grubych kasz, warto sięgać po pieczywo typu graham, pszenno-żytnie, a z kasz wybierać np. bulgur czy jaglaną. Pordukty te są także cennym źródłem błonnika pokarmowego, którego spożycie u osób po 65 roku życia powinno wynosić minimum 20g/dobę. Węglowodany powinny stanowić 45-65% energii z diety.

Warzywa i Owoce w Diecie Seniora: Wyzwanie i Rozwiązania

Spożycie 5 porcji warzyw i owoców może stanowić wyzwanie dla osoby starszej, dlatego warto wykorzystać różne konsystencje (zupa krem, koktajl, smoothie, kisiel, kompot) warzyw i owoców lub poddać je obróbce termicznej, by zwiększyć ich tolerancję przez seniora. Zdecydowanie osoby starsze nie powinny z nich rezygnować.

Obróbka Termiczna i Jej Znaczenie dla Seniorów

Oczywiście, mając na uwadze możliwe występowanie chorób, które determinują konkretny rodzaj diety, ale także często pojawiające się problemy z uzębieniem, czy przełykaniem, warto zadbać o odpowiednią obróbkę termiczną np. gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie w piekarniku, duszenie.

Zaburzenia Odczuwania Smaku a Optymalizacja Posiłków dla Seniorów

Zaburzenia odczuwania smaku często powodują nadmierne dosalanie i dosładzanie potraw już na talerzu. Warto więc zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie posiłków – wzbogacenie ich ziołami, słodką papryką, odrobiną pieprzu. Istotny także jest sposób podania, by potrawa była apetyczna, zachęcająca do spożycia.

Utrudnione Połykanie: Dostosowanie Konsystencji Potraw

W przypadku utrudnionego połykania, warto zadbać o odpowiednią konsystencję podawanych potraw. Wersja półpłynna, stała miękka o jednolitej strukturze sprawdzi się lepiej, niż zbiór wielu tekstur. Dzięki temu, senior uniknie krztuszenia się, przez co chętniej i więcej zje. Dobrym wyborem będzie Fresubin yo crème o idealnie gładkiej konsystencji, która zmniejsza ryzyko zakrztuszenia. Napoje oraz płynne potrawy można zagęścić przy użyciu Fresenius Thick&Easy Clear, doprowadzając do konsystencji gęstej śmietany lub kisielu bez zmiany smaku.

Wzbogacenie Diety w Preparaty Odżywcze: Rola Żywności Medycznej dla Seniorów

Jeżeli u seniora obserwowany jest: spadek apetytu, zmniejszone przyjmowanie pokarmów lub niezamierzona utrata masy ciała, warto wzbogacić dietę w kompletne preparaty odżywcze, dostosowane składem do stanu zdrowia pacjenta. Niewielka objętość (200ml) dostarczy średnio 300 kcal i około 11-20g białka w porcji. Żywność medyczną Fresubin Protein możesz zastosować jako jeden z posiłków lub wykorzystać jako wzbogacenie ulubionych potraw seniora. Różnorodność smaków spełni wymagania nawet najbardziej wybrednych osób.

Autorka:

Agnieszka Dąbek 

Dietetyk w Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.