Udar mózgu to nagłe i niebezpieczne zaburzenie, które może dotknąć każdego bez ostrzeżenia. Niezależnie od miejsca i czasu. To niewydolność krążenia krwi, która wpływa na część mózgu i powoduje śmierć komórek nerwowych. Skutki udaru mogą być tragiczne. Jak sobie z nimi radzić? Jaka powinna być dieta po udarze mózgu i jak opiekować się chorym? Poniżej znajdziesz odpowiedzi nie tylko na te pytania, ale także więcej informacji.
Na udar mózgu składa się zespół objawów klinicznych spowodowanych zaburzeniem czynności mózgu. Może się on zdarzyć każdemu, nie dając wcześniej żadnego sygnału ostrzegawczego. Sprowadza się do niewydolności krążenia krwi w określonym obszarze mózgu, co prowadzi do obumierania komórek nerwowych. W konsekwencji udar może wywołać porażenie i utratę świadomości. Szybka reakcja ma szczególne znaczenie dla ograniczenia trwałych uszkodzeń i niepełnosprawności. Zatem jak należy się zachować? Chodzi o jak najszybsze rozpoznanie objawów i wezwanie pomocy medycznej.
Do typowych objawów udaru należą:
Skutki udaru mogą być bardzo różne. Wynika to z wielu czynników, zaczynając od rozległości uszkodzenia, przechodząc przez lokalizację w mózgu, a kończąc na szybkości i skuteczności leczenia. Przebyty udar najczęściej oznacza utratę sprawności ruchowej, problemy z mową, a także zmiany w funkcjonowaniu psychicznym. Podnosi także ryzyko wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych, niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu serca, zawału mięśnia sercowego.
Nie bez znaczenia jest też obowiązujący podział na 3 rodzaje udarów. Jako pierwszy należy wyróżnić udar niedokrwienny (zawał mózgu). Stanowi on około 80 proc. przypadków i dochodzi do niego w sposób zamknięcia tętnicy, co ma wpływ na ograniczenie dopływu krwi do mózgu. Drugi rodzaj to udar krwotoczny (wylew krwi do mózgu), obejmujący około 20 proc. przypadków. Powstaje on w wyniku krwotoku śródmózgowego lub podpajęczynówkowego. Trzecim rodzajem jest natomiast udar żylny, dosięgający mniej niż 1 proc. przypadków, będący konsekwencją zakrzepicy zatok żylnych mózgowia.
Skutki udaru niedokrwiennego zależą od tego, która część mózgu została pozbawiona tlenu i jak długo trwał ten stan. Mogą to być: niedowład lub drętwienie jednej strony ciała, zaburzenie mowy (afazja), zaburzenie widzenia, czucia i połykania (dysfagia).
Skutki udaru krwotocznego często są bardziej nagłe i cięższe niż udaru niedokrwiennego. Mogą częściej prowadzić do utraty przytomności, silnego bólu głowy i wymiotów. Z kolei przy udarze żylnym można spodziewać się zaburzeń świadomości, niedowładów kończyn czy zaburzenia rytmu serca.
Po okresie hospitalizacji, pacjent może wrócić do domu. Wtedy najczęściej konieczna jest opieka nad nim. Jeśli dojdzie do zaburzeń, na przykład mowy, konieczne jest wykonywanie odpowiednich ćwiczeń, poniekąd uczenie od nowa słów, języka. Pacjent, którego dotknęło takie zaburzenie może być zupełnie skołowany, potrzeba więc do niego cierpliwości, a przede wszystkim, pomocy specjalisty. Rehabilitacji wymagają też paraliże i niedowłady. Jeśli chory jest przykuty do łóżka, zadbać należy o profilaktykę przeciwodleżynową, systematyczne oklepywanie, które ma zapobiec zapaleniom płuc oraz ćwiczenia aktywizujące sparaliżowaną stronę i niedopuszczające do zaniku mięśni.
Jak wykonywać z pacjentem ćwiczenia oddechowe, ruchowe, powinien nas nauczyć wykwalifikowany fizjoterapeuta. Co możemy zrobić sami? Podchodzić do chorego od sparaliżowanej strony, wszystkie przedmioty, których może on potrzebować i po które będzie chciał sięgnąć umieścić po porażonej stronie, nawet karmić chorego od tej strony. Chodzi o to, żeby zaktywizować wyłączoną część ciała. Takie postępowanie daje szanse choremu na powrót do zdrowia.
Istotne jest również co i jak osoba po udarze będzie jeść. Jeśli doszło do paraliżu w obrębie szyi i głowy, może być konieczna zmiana diety i sposobu karmienia.
Odpowiednie żywienie pacjentów po udarze ma ogromny wpływ na ich samopoczucie i proces rehabilitacji. Warto pamiętać, że dieta po udarze mózgu powinna być przede wszystkim zbilansowana i dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając ewentualne trudności z połykaniem czy inne ograniczenia.
Bardzo ważne jest włączenie do jadłospisu zdrowych tłuszczów, a tutaj niezastąpione są oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy czy lniany. Są one bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe – korzystnie wpływające na układ sercowo-naczyniowy.
Nie można zapomnieć o produktach wysokobiałkowych, które są niezbędne do regeneracji tkanek, w tym również mózgu. Chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych to ważne elementy diety. Szczególnej uwagi wymagają pacjenci zagrożeni niedowagą. Warto również uwzględnić produkty mleczne, które dostarczają wapnia i innych cennych składników odżywczych.
Należy unikać żywności przetworzonej, bogatej w sól, tłuszcze nasycone i cukry proste, które mogą przyczyniać się do podwyższonego ciśnienia krwi i pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. Nieprawidłowa dieta może również potęgować złe samopoczucie. Dlatego tak ważne jest, aby dieta po udarze była starannie planowana i najlepiej skonsultowana z lekarzem lub dietetykiem, którzy uwzględnią specyficzne potrzeby i możliwości pacjenta.
Istotne jest unikanie niezdrowych przekąsek między posiłkami, które często są źródłem pustych kalorii, soli i niezdrowych tłuszczów. Jeśli tylko jest to możliwe, należy wyeliminować z jadłospisu żywność wysoko przetworzoną. Ponadto, zaleca się ograniczenie spożycia tłustych mięs, takich jak wieprzowina, wołowina (zwłaszcza tłuste kawałki), przetwory mięsne (kiełbasy, parówki, pasztety). W kontekście przygotowywania posiłków, warto skupić się na metodach gotowania, które nie wymagają dodawania dużych ilości tłuszczu
Należy również ograniczyć używanie soli, odstawić słone przekąski. Zastąpić sól ziołami i przyprawami, które wzbogacają smak potraw bez negatywnego wpływu na ciśnienie krwi.
Jeśli nie ma problemów z przełykaniem, ale z powodu niedowładów, aktywność ruchowa chorego jest ograniczona, co przekłada się także na brak aktywności fizycznej, należy tak dopasować dietę, aby nie spowodować znacznego przyrostu wagi. Otyłość jest przecież jednym z czynników sprzyjających występowaniu udaru. Jeśli występują natomiast zaburzenia połykania, konieczna jest nie tylko zmiana diety, ale i sposobu karmienia. Posiłki powinny być rozdrobnione, gęste, przygotowywane w małych ilościach. Wtedy chorego należy karmić częściej. Ważne też jest podawanie dużej ilości płynów.
Jeśli chodzi o wspomniane zaburzenia połykania, możliwe jest podawanie posiłków doustnie. W sytuacji, gdy doustne przyjmowanie pokarmów jest niemożliwe lub nie pokrywa zapotrzebowania na składniki odżywcze, konieczne może być zastosowanie żywienia medycznego, w tym żywienia dojelitowego.
Żywienie dojelitowe polega na podawaniu specjalnych płynnych diet bezpośrednio do przewodu pokarmowego za pomocą zgłębnika nosowo-żołądkowego (sonda zakładana przez nos do żołądka), gastrostomii (PEG – przezskórna endoskopowa gastrostomia, rurka wprowadzana przez skórę do żołądka) lub jejunostomii (rurka wprowadzana do jelita cienkiego). Jest ono wskazane w przypadku ciężkich zaburzeń połykania, braku możliwości bezpiecznego i efektywnego odżywiania doustnego, niedożywienia lub ryzyka jego wystąpienia.
Po udarze mózgu odpowiednio dobrany skład preparatów pozwoli zabezpieczyć pacjenta w niezbędne składniki odżywcze, a także witaminy i minerały, które pozwolą prawidłowo odżywić organizm pacjenta. Takim produktem jest na przykład Fresubin Protein Energy. Zalecany jest on osobom z odleżynami, z trudno gojącymi się ranami, pacjentom neurologicznym, którzy przez większość czasu leżą. Jest łatwo przyswajalny i dobrze tolerowany przez chorych.
Dla chorego, który ma problemy z odżywianiem dodatkową dolegliwością może być narzucona dieta, dlatego należy zadbać o to, aby podawane posiłki były możliwie urozmaicone. Wysokoenergetyczne napoje można wykorzystać nie tylko w postaci w jakiej przygotowuje je producent – nadają się również jako składnik w wielu przepisach. Przykład? Choremu można przygotować ptysie – są one miękkie, łatwe do przełknięcia, a przy tym smaczne. Do budyniu, zamiast mleka wykorzystać można napój. Dobrą opcją są także wszelkie sorbety, koktajle, shake. Pozwalają one dodatkowo wykorzystać sezonowe owoce, które są najlepszym źródłem witamin. Napoje, takie jak Fresubin uzupełniają organizm w te składniki, których na przykład nie ma w normalnym mleku, ale które przyspieszają regenerację organizmu.
Postępowanie z chorym, który przeszedł udar to coś, czego trzeba się nauczyć. To sytuacja trudna zarówno dla pacjenta jak i opiekuna, dlatego trzeba wypracować sobie schemat działania. Dobrze jest mieć rehabilitanta i pielęgniarkę czy opiekunkę do pomocy. Warto jednak pamiętać, żeby dbać również o siebie – tylko w ten sposób jest się bowiem w stanie w rozsądny i efektywny sposób pomóc choremu.
Po przebytym udarze mózgu konieczne jest skupienie się na zdrowiu i zapobieganie kolejnym incydentom. Podstawą jest zdrowa dieta. Oznacza to, że powinno eliminować się nadmiar wspomnianych już wcześniej soli i cukrów prostych. Nie można zapominać także o tłuszczach zwierzęcych, które mogą negatywnie wpływać na układ sercowo-naczyniowy. Potrawy należy gotować, piec lub dusić, unikając smażenia. Należy również pamiętać o dostarczaniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników mineralnych i witamin, dbając o różnorodność spożywanych produktów. Choć oleje roślinne mają korzystne działania, trzeba zachować umiar w ich spożyciu.
Niezwykle ważne jest unikanie braku aktywności fizycznej, o ile nie ma wyraźnych przeciwwskazań medycznych. Regularna, dostosowana do możliwości pacjenta aktywność jest kluczowa dla skutecznej rehabilitacji i poprawy funkcji motorycznych oraz poznawczych. Nie wolno również bagatelizować zaleceń lekarskich dotyczących farmakoterapii i rehabilitacji. Przerwanie leczenia lub zaniedbanie ćwiczeń może znacząco spowolnić postępy i zwiększyć ryzyko powikłań.
Ponadto, osoby po udarze powinny unikać nadmiernego spożycia alkoholu i palenia tytoniu, gdyż te czynniki znacząco zwiększają ryzyko kolejnego udaru oraz pogarszają ogólny stan zdrowia. Warto również ograniczyć stres i dbać o odpowiednią ilość snu, ponieważ te czynniki mają istotny wpływ na proces regeneracji mózgu.
Uważać powinny szczególnie osoby, których bliscy krewni mieli udar. Predyspozycje genetyczne mają tu znaczenie. Ponadto, pewne warianty genów mogą wpływać na czynniki ryzyka udaru, takie jak nadciśnienie tętnicze, poziom cholesterolu czy skłonność do tworzenia się zakrzepów krwi. Jeśli w rodzinie występowały udary mózgu w młodym wieku, warto zwrócić na to szczególną uwagę.
Inne czynniki predysponujące to m.in. choroby serca, cukrzyca, otyłość, palenie tytoniu, ale także niektóre zaburzenia krwi, na przykład nadkrzepliwość. Jak się chronić? W codziennym życiu należy zwracać uwagę na regularne monitorowanie ciśnienia krwi, kontrolować poziom cholesterolu i cukru we krwi, dbać o odpowiednią ilość snu i regularną aktywność fizyczną.
Ryzyko kolejnego udaru po przebytym incydencie jest znacząco wyższe niż u osób, które nigdy nie miały udaru. Największe ryzyko występuje w pierwszych miesiącach i latach po udarze. Szacuje się, że ryzyko nawrotu udaru wynosi od 1,7 do 4 proc. w ciągu 30 dni, 6-12 proc. w ciągu pierwszego roku i 19-42 proc. w ciągu 5 lat po pierwszym udarze.
Ryzyko to zależy od wielu czynników, w tym od przyczyny pierwszego udaru, obecności czynników ryzyka i skuteczności wdrożonej profilaktyki wtórnej (leczenie farmakologiczne, modyfikacja stylu życia, rehabilitacja). Dlatego tak ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich i dbanie o zdrową dietę oraz aktywny tryb życia po przebytym udarze, co może znacząco zmniejszyć ryzyko ponownego incydentu i poprawić rokowanie.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
