Kolonoskopia – wskazania, przygotowanie i prawidłowa dieta przed badaniem
Dane statystyczne pokazują, że od momentu wprowadzenia do badań profilaktycznych kolonoskopii (od ok. 15 lat), ponad 9 tys. Polaków zostało uchronionych przed rakiem jelita grubego. Kolonoskopia, czyli wziernikowanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, umożliwia obejrzenie wnętrza całego jelita grubego, co pozwala wykryć polipy, które stanowią najczęstszą przyczynę powstawania złośliwych guzów jelita. Wczesne usunięcie zmian jest istotnym elementem profilaktyki raka.
Na czym polega kolonoskopia?
Pacjenci, którzy otrzymali skierowanie na zabieg, często zastanawiają się, jak wygląda badanie kolonoskopii i ile trwa kolonoskopia. Nieraz towarzyszy temu niepotrzebne uczucie wstydu oraz obawa przed bólem i ewentualnymi powikłaniami. Badanie jest stosunkowo proste. Polega ono na wprowadzeniu do zastawki krętniczo-kątniczej (poprzez odbytnicę, esicę, okrężnicę zstępującą, poprzecznicę i okrężnicę wstępującą) giętkiego endoskopu (cienkiej rurki o grubości palca wskazującego). Zabieg ten pozwala ocenić stan błony śluzowej jelita grubego. Zastosowanie dodatkowych instrumentów umożliwia pobranie wycinków śluzówki do badania histopatologicznego, a także wykonanie różnych operacji endoskopowych. Trudno przecenić korzyści płynące z zabiegu, jakim jest kolonoskopia. Badanie pozwala wykonać polipektomię (czyli usunąć polipy), poszerzyć zwężenia jelitowe oraz zatamować krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku wykrycia nowotworu nieoperacyjnego, paliatywne zmniejszenie masy guza (dzięki czemu można przywrócić drożność dolnego odcinka przewodu pokarmowego) umożliwia właśnie kolonoskopia. Czy boli to badanie? Lekarz po obejrzeniu okolicy odbytu, w celu wykrycia ewentualnych przetok, guzków krwawniczych oraz ropni, smaruje jego okolice specjalnym żelem znieczulającym, dzięki czemu samo badanie przebiega w zupełnie bezbolesny sposób. Podczas wprowadzania endoskopu i wdmuchiwania do światła jelita powietrza (aby uwidocznić jego ściany i umożliwić łatwe przesuwanie przyrządu), pacjent może odczuwać dyskomfort w jamie brzusznej, w postaci skurczów, wzdęcia i uczucia rozpierania. Na życzenie pacjenta badanie może zostać przeprowadzone w znieczuleniu ogólnym dożylnym. Z reguły sondowanie jelita trwa od 15 do 40 minut. Nie należy obawiać się takiego zabiegu, jak kolonoskopia. Powikłania zdarzają się niezwykle rzadko i najczęściej ograniczają się do podrażnienia jelita, co może objawiać się wystąpieniem biegunki.
Wskazania do kolonoskopii
Po przeprowadzeniu wywiadu oraz wykonaniu badań ogólnych lekarz może skierować pacjenta do wykonania kolonoskopii. Dzieje się tak w przypadku podejrzenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, czy raka jelita grubego. Wskazaniem do badania może być również krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zmiana rytmu wypróżnień, niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza oraz choroby zapalne jelit. Kolonoskopia pozwala zdiagnozować uchyłki jelita, zapalenie uchyłków jelita grubego, oraz uchyłkowatość jelita grubego. Innymi wskazaniami do badania są także polipy jelita grubego, które można podczas zabiegu skutecznie usunąć. W grupach ryzyka kolonoskopię wykonuje się jako badanie profilaktyczne.
Czym jest dieta bezresztkowa i kiedy ją stosujemy?
Dieta bezresztkowa stosowana jest w celu łagodzenia stanów zapalnych jelit. Stosuje się ją najczęściej przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz zabiegach laparoskopowych. Głównym zadaniem tej diety jest dostarczenie organizmowi niezbędnych wartości odżywczych i mineralnych, nie wywołując przy tym podrażnienia jelita grubego. Jadłospis się na spożywaniu potraw w postaci płynnej (zmiksowane zupy, soki owocowe i warzywne) oraz piciu wody mineralnej, słabej herbaty i kawy zbożowej. Nie wolno spożywać produktów zawierających błonnik (ciemne pieczywo, grube kasze, makarony, rośliny strączkowe). Dietę bezresztkową powinni również stosować pacjenci przed badaniami jelita grubego, takimi, jak np. kolonoskopia, rektoskopia czy sigmoidoskopia.
Przygotowanie do badania – prawidłowa dieta przed kolonoskopią
Bardzo ważne jest właściwe przygotowanie do kolonoskopii. Dieta powinna rozpocząć się na tydzień przed badaniem. Obejmuje ona zarówno osoby zdrowe, jak również chore na cukrzycę i inne choroby przewlekłe, alergików i pacjentów przyjmujących niektóre leki (np. aspirynę, acard, preparaty zawierające żelazo, sintrom, syncumar, acenocumarol). Dieta przed kolonoskopią polega na wykluczeniu substancji, które mogą wpłynąć ujemnie na wyniki badania lub fałszować ich obraz oraz na spożywaniu pokarmów w postaci płynnej. Lekarz kierujący na zabieg powinien zawsze szczegółowo poinformować pacjenta, czego nie jeść przed kolonoskopią. Chodzi głównie o zaprzestanie spożywania owoców pestkowych, (zwłaszcza kiwi, truskawek i winogron) oraz pieczywa z ziarnami, musli, siemienia lnianego, maku itp., ponieważ pestki mogą w trakcie badania zatykać kanał roboczy endoskopu. Należy także unikać spożywania czerwonych buraków, ponieważ fałszują one kolor śluzówki jelita. Pacjent powinien ponadto zostać poinformowany, co jeść przed kolonoskopią. Zalecana jest dieta płynna. Przed kolonoskopią (na trzy dni przed badaniem) należy ograniczyć spożywanie posiłków stałych. Co można jeść 2 dni przed kolonoskopią? Głównie zupy bez warzyw i dodatków, soki bez miąższu owocowego, mleko, kawę, herbatę oraz wodę. Bardzo pomocne są dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. Do najbardziej popularnych specyfików należą energetyczne napoje dostępne w różnych wersjach smakowych i zapachowych, jak np.: Fresubin Energy Drink, Dibon Energy Drink, Frebini Energy Drink, Supportan Drink oraz Diben Drink.
Co można jeść dzień przed kolonoskopią? Na tym etapie należy rozpocząć stosowanie doustnych leków przeczyszczających (PEG), najczęściej jest to roztwór preparatu Fortrans lub Olopeg (można zjeść śniadanie, ale z wykluczeniem mleka i napojów gazowanych oraz zupę na obiad). Szczególnie istotny jest czas pomiędzy zakończeniem przygotowania a rozpoczęciem kolonoskopii – nie powinien on przekraczać 4 godzin. Jeśli badanie jest zaplanowane w godzinach rannych, należy wypić 2 do 3 litrów PEG wieczorem, a 1 litr rano. Jeśli zabieg ma być wykonany po południu, całość preparatu wypija się w dniu badania. W gabinetach wykonujących kolonoskopię dostępne są broszurki informujące o właściwym przygotowaniu do zabiegu.
Jak oczyścić jelita przed kolonoskopią – przykładowa dieta
Czy przed kolonoskopią można jeść banany? Czy dzień przed kolonoskopią można pić kawę? Kiedy ostatni posiłek przed kolonoskopią? – To częste pytania zadawane przez pacjentów. Odpowiedzi są proste: powodzenie i skuteczność badania zależą od odpowiedniego oczyszczenia jelita. Składają się na nie: ograniczenia dietetyczne przed badaniem, rodzaj użytego środka przeczyszczającego oraz sposób jego podania. W dniu poprzedzającym badanie lekarze zalecają dietę ubogoresztkową oraz wypicie w godzinach popołudniowych (od 16:00 do 20:00) 4 litrów roztworu glikolu polietylenowego. Zatem spożywanie bananów i picie kawy jest niedopuszczalne, a jedynym dozwolonym posiłkiem jest śniadanie. Przykładowa dieta w przeddzień badania, które zaplanowano do południa, wygląda następująco:
- Lekkie śniadanie, np. herbata, pszenna bułka, żółty ser, jajko
- Między godziną 13.00 a 15.00 można zjeść zupę (najlepiej rosół)
- Między godziną 18.00, a 20.00 należy wypić 2 litry roztworu PEG (1 szklankę przez 15 minut)
- Od tej pory do czasu badania nie wolno jeść; jednak można (a nawet należy) pić dowolną ilość klarownych, niegazowanych napojów
- W dniu badania rano należy wypić 1 litr roztworu PEG (1 szklanka na 15 minut). Przyjmowanie preparatu należy zakończyć na 4 godziny przed wyznaczoną godziną badania.
Dieta po badaniu kolonoskopii – co można jeść?
Kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, dlatego po jej zakończeniu mogą wystąpić przejściowe dolegliwości bólowe (ich odczuwanie uzależnione jest od wrażliwości pacjenta, ilości powietrza wpuszczonego do jelita oraz stopnia trudności wykonanych zabiegów). Może wystąpić również podrażnienie jelita. Zastosowanie odpowiedniej diety pozwala znacznie złagodzić te dolegliwości. Co można jeść po kolonoskopii? Przede wszystkim należy pić dużo płynów. Stopniowo zaczynamy wprowadzać dietę bezresztkową, a następnie lekkostrawne posiłki, nie wywołujące obstrukcji. Należy na jakiś czas zrezygnować ze spożywania potraw ciężkostrawnych, czyli smażonych i tłustych. Posiłki zjadamy regularnie i w małych porcjach, aby nie obciążać przewodu pokarmowego. Zatem, co jeść po kolonoskopii? Gotowane owoce i warzywa oraz soki i przeciery owocowo-warzywne.
W Polsce wykonuje się rocznie około 400 tysięcy kolonoskopii, z czego około 10% stanowią badania w ramach Programu Badań Przesiewowych dla Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego. Od 2012 roku do osób będących w wieku 55-64 lata (jest to największa grupa ryzyka) wysyłane są listowne zaproszenia na bezpłatne badania – warto z nich skorzystać.
Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą
