Dane statystyczne pokazują, że od momentu wprowadzenia do badań profilaktycznych kolonoskopii (czyli od ponad 20 lat) tysiące Polaków zostało uchronionych przed nowotworem jelita grubego. Kolonoskopia, czyli wziernikowanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, umożliwia obejrzenie wnętrza całego jelita grubego, co pozwala wykryć polipy, które stanowią najczęstszą przyczynę powstawania złośliwych guzów w obrębie tego narządu. Wczesne wykrycie i usunięcie zmian jest kluczowe w profilaktyce raka jelita grubego.
Pacjenci, którzy otrzymali skierowanie na zabieg, często zastanawiają się, jak wygląda badanie kolonoskopii i ile trwa kolonoskopia. Nieraz towarzyszy temu niepotrzebne uczucie wstydu oraz obawa przed bólem i ewentualnymi powikłaniami. Badanie jest stosunkowo proste. Polega ono na wprowadzeniu do zastawki krętniczo-kątniczej – poprzez odbytnicę, esicę, okrężnicę zstępującą, poprzecznicę i okrężnicę wstępującą – kolonoskopu (elastycznego przewodu o grubości palca wskazującego). Zabieg ten pozwala ocenić stan błony śluzowej jelita grubego. Zastosowanie dodatkowych instrumentów umożliwia pobranie wycinków śluzówki do badania histopatologicznego, a także wykonanie różnych operacji endoskopowych.
Trudno przecenić korzyści płynące z zabiegu, jakim jest kolonoskopia. Badanie jelita grubego pozwala na usunięcie polipów (czyli polipektomię), poszerzenie zwężeń jelitowych, usuwanie ciał obcych oraz zatamowanie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. W przypadku wykrycia nowotworu nieoperacyjnego paliatywne zmniejszenie masy guza (dzięki czemu można przywrócić drożność dolnego odcinka przewodu pokarmowego) umożliwia właśnie kolonoskopia. Czy boli to badanie? Lekarz po obejrzeniu okolicy odbytu, w celu wykrycia ewentualnych przetok, guzków krwawniczych oraz ropni, smaruje jego okolice specjalnym żelem znieczulającym, dzięki czemu samo badanie przebiega w zupełnie bezbolesny sposób. W czasie badania, a dokładniej podczas wprowadzania endoskopu i wdmuchiwania do światła jelita powietrza (aby uwidocznić jego ściany i umożliwić łatwe przesuwanie przyrządu), pacjent może odczuwać dyskomfort w jamie brzusznej w postaci skurczów, wzdęcia i uczucia rozpierania. Na życzenie pacjenta badanie endoskopowe może zostać przeprowadzone w znieczuleniu ogólnym dożylnym. Z reguły sondowanie jelita trwa od 15 do 40 minut.
Nie należy obawiać się takiego zabiegu jak kolonoskopia. Powikłania zdarzają się niezwykle rzadko i najczęściej ograniczają się do podrażnienia jelita, co może objawiać się wystąpieniem biegunki.
Po przeprowadzeniu wywiadu oraz wykonaniu badań ogólnych lekarz może skierować pacjenta do wykonania kolonoskopii. Dzieje się tak w przypadku podejrzenia takich chorób jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna czy rak jelita grubego. Wskazaniem do badania może być również krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zmiana rytmu wypróżnień, niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza oraz choroby zapalne jelit. Kolonoskopia pozwala zdiagnozować uchyłki jelita (uchyłkowatosć jelita grubego) oraz zapalenie uchyłków jelita grubego. Innymi wskazaniami do badania są także polipy jelita grubego, które można podczas zabiegu skutecznie usunąć. W grupach ryzyka kolonoskopię wykonuje się jako badanie profilaktyczne.
Kolonoskopia jest badaniem bezpiecznym i może być wykonywana u większości pacjentów. Przeciwskazaniem do jej przeprowadzenia jest przede wszystkim ostry stan zapalny jelita grubego, który może wynikać z takich schorzeń jak:
Kolonoskopii nie wykonuje się również w stanie niestabilności hemodynamicznej, świeżo po zawale, przy niestabilnej chorobie wieńcowej, a także gdy występuje ostra niewydolność serca, zaburzenia krzepnięcia krwi lub ciężkie choroby płuc. Do względnych przeciwwskazań należy ponadto ciąża (II i III trymestr).
Czy w takim razie istnieją jakieś alternatywy dla kolonoskopii? Owszem – to kolonografia, czyli wirtualna kolonoskopia. Przeprowadzana jest w przypadku wystąpienia wymienionych wyżej przeciwwskazań do badania lub w sytuacji, gdy pacjent nie wyraża na nie zgody. Badanie wykonuje się przy użyciu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, niekiedy wykorzystując do tego kontrast (wlew doodbytniczy). Dzięki temu możliwe jest utworzenie obrazu 3D jelita grubego. Trzeba jednak podkreślić, że ani kolonografia, ani inne nieinwazyjne badania przewodu pokarmowego nie pozwalają na biopsję (pobranie wycinków), a co za tym idzie – nie da się wówczas przeprowadzić badania histopatologicznego.
Dieta bezresztkowa stosowana jest w celu łagodzenia stanów zapalnych jelit. Stosuje się ją najczęściej przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz przed zabiegami laparoskopowymi. Głównym zadaniem tej diety jest dostarczenie organizmowi niezbędnych wartości odżywczych i mineralnych, nie wywołując przy tym podrażnienia jelita grubego. Jadłospis opiera się na spożywaniu potraw w postaci płynnej (zmiksowane zupy, soki owocowe i warzywne) oraz piciu wody mineralnej, słabej herbaty i kawy zbożowej. Nie wolno spożywać produktów zawierających błonnik (ciemne pieczywo, grube kasze, makarony, rośliny strączkowe). Dietę bezresztkową powinni stosować również pacjenci przed badaniami jelita grubego, takimi jak kolonoskopia, rektoskopia czy sigmoidoskopia.
Bardzo ważne jest właściwe przygotowanie do kolonoskopii. Dieta powinna rozpocząć się na tydzień przed badaniem. Obejmuje ona zarówno osoby zdrowe, jak również chore na cukrzycę i inne choroby przewlekłe, alergików i pacjentów przyjmujących niektóre leki (np. Aspirynę, Acard, preparaty zawierające żelazo, Sintrom, Syncumar, Acenocumarol) – w wielu przypadkach lekarz zaleci, by na 7 dni odstawić preparaty żelaza oraz wymienione leki przeciwzakrzepowe. Z kolei dieta przed kolonoskopią polega na wykluczeniu substancji, które mogą wpłynąć ujemnie na wyniki badania lub fałszować ich obraz, oraz na spożywaniu pokarmów w postaci płynnej.
Lekarz kierujący na zabieg powinien zawsze szczegółowo poinformować pacjenta, czego nie jeść przed kolonoskopią. Chodzi głównie o zaprzestanie spożywania owoców pestkowych (zwłaszcza kiwi, truskawek i winogron) oraz pieczywa z ziarnami, musli, siemienia lnianego, maku itp., ponieważ pestki mogą w trakcie badania zatykać kanał roboczy endoskopu. Należy także unikać jedzenia czerwonych buraków, ponieważ fałszują one kolor śluzówki jelita. Pacjent powinien ponadto zostać poinformowany, co jeść przed kolonoskopią. Zalecana jest dieta płynna. Przed kolonoskopią (na 3 dni przed badaniem) należy ograniczyć spożywanie posiłków stałych. Co można jeść 2 dni przed kolonoskopią? Głównie zupy bez warzyw i dodatków, soki bez miąższu owocowego, mleko, kawę, herbatę oraz wodę. Bardzo pomocne są dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. Do najpopularniejszych diet doustnych niezawierających błonnika, dostępnych w różnych wersjach smakowych należą: Fresubin Energy DRINK, Fresubin Protein Energy DRINK.
Co można jeść dzień przed kolonoskopią? Dozwolone jest zjedzenie śniadania, ale z wykluczeniem mleka i napojów gazowanych, oraz zupy na obiad. Przede wszystkim natomiast na tym etapie należy rozpocząć stosowanie doustnych leków przeczyszczających (PEG) – najczęściej jest to roztwór preparatu Fortrans lub Olopeg. Ich efektem będą liczne wypróżnienia i oczyszczenie jelit. Szczególnie istotny jest czas pomiędzy zakończeniem przygotowania jelita a rozpoczęciem kolonoskopii – nie powinien on przekraczać 4 godzin. Jeśli badanie endoskopowe jest zaplanowane w godzinach rannych, należy wypić 2 do 3 litrów PEG wieczorem, a 1 litr rano. Jeśli zabieg ma być wykonany po południu, całość preparatu wypija się w dniu badania. W gabinetach wykonujących zabieg dostępne są broszurki informujące o tym, jak powinno wyglądać przygotowanie do kolonoskopii.
„Czy przed kolonoskopią można jeść banany? Czy dzień przed kolonoskopią można pić kawę? Kiedy ostatni posiłek przed kolonoskopią?” – to częste pytania zadawane przez pacjentów. Odpowiedzi są proste, ponieważ powodzenie i skuteczność badania zależą od odpowiedniego oczyszczenia jelita. Składają się na nie: ograniczenia dietetyczne przed badaniem, rodzaj użytego środka przeczyszczającego oraz sposób jego podania. W dniu poprzedzającym badanie kolonoskopowe lekarze zalecają dietę ubogoresztkową oraz wypicie w godzinach popołudniowych, od 16:00 do 20:00, 4 litrów roztworu glikolu polietylenowego. Zatem spożywanie bananów i picie kawy jest niedopuszczalne, a jedynym dozwolonym posiłkiem jest śniadanie. Przykładowa dieta w przeddzień badania, które zaplanowano do południa, wygląda następująco:
Kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, dlatego po jej zakończeniu mogą wystąpić przejściowe dolegliwości bólowe (ich odczuwanie uzależnione jest od wrażliwości pacjenta, ilości powietrza wpuszczonego do jelita oraz stopnia trudności wykonanych zabiegów). Może wystąpić również podrażnienie jelita. Zastosowanie odpowiedniej diety pozwala znacznie złagodzić te dolegliwości.
Co jeść po kolonoskopii? Przede wszystkim należy pić dużo płynów. Stopniowo wprowadzamy dietę bezresztkową, a następnie lekkostrawne posiłki, niewywołujące obstrukcji. Należy na jakiś czas zrezygnować ze spożywania potraw ciężkostrawnych, czyli smażonych i tłustych. Na początek najlepsze będą gotowane owoce i warzywa oraz soki i przeciery owocowo-warzywne. Posiłki zjadamy regularnie i w małych porcjach, aby nie obciążać przewodu pokarmowego.
W Polsce wykonuje się rocznie około 500 tysięcy kolonoskopii, z czego około 10% stanowią badania w ramach Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego. Od 2010 roku osobom będącym w wieku 50–65 lat (jest to grupa największego ryzyka) oraz 40–49 lat w przypadku, gdy w najbliższej rodzinie pacjenta został zdiagnozowany nowotwór jelita grubego, raz na 10 lat przysługuje bezpłatne badanie kolonoskopowe. Aby z niego skorzystać, nie trzeba mieć skierowania – wystarczy zgłosić się do jednej z placówek realizujących program, których listę można znaleźć na oficjalnej stronie NFZ.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
