Kwasy tłuszczowe omega-3 a choroby nowotworowe

Tłuszcze stanowią główny substrat energetyczny dla ludzkiego organizmu. Ich nieprawidłowy  metabolizm może przyczynić się do negatywnych konsekwencji zdrowotnych i skutkować m. in. miażdżycą czy otyłością. Rozwój i postęp medycyny pozwolił na podjęcie badań dotyczących wpływu kwasów tłuszczowych na rozwój procesów nowotworowych. Szczególnym zainteresowanie naukowców cieszą się kwasy omega-3, które posiadają właściwości przeciwnowotworowe.

Kwasy tłuszczowe – „z czym to się je”?

Kwasy tłuszczowe dzielą się na nasycone i nienasycone. Źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych jest masło, mleko, ser żółty, mięso, olej palmowy, tłuszcze zwierzęce. Głównym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych są tłuszcze pochodzenia roślinnego (np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy).

Wśród nienasyconych kwasów tłuszczowych wyróżnia się tzw. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), które nie są syntezowane przez organizm człowieka i muszą być dostarczone wraz z dietą. Do NNKT należą kwasy jednonienasycone (kwas oleinowy) oraz wielonienasycone (WNKT) takie jak: kwasy omega-3 oraz kwasy omega-6.

Udowodniono, że kwasy omega-6 mogą wykazywać działanie prozapalne i stymulować procesy nowotworzenia. W populacjach, które spożywają tzw. „dietę zachodnią” charakteryzującą się wysoką zawartością kwasów omega-6 i niską zawartością kwasów omega-3 obserwuje się wzrost zachorowalności na choroby cywilizacyjne, w tym określone grupy chorób nowotworowych. Źródłem kwasów omega-6 są produkty wysokoprzetworzone, po które chętnie sięga znaczna część społeczeństwa, również w Polsce.

Kwasy omega-3 posiadają właściwości przeciwzapalne. Wykazano, że kwasy te mogą potencjalnie wpływać na obniżenie ryzyka zachorowalności na określone choroby nowotworowe (m. in. jelita grubego, gruczołu sutkowego, gruczołu krokowego, trzustki, płuc, żołądka) a ponadto mogą wspomagać leczenie onkologiczne. Do kwasów omega-3 należy kwas dokozaheksaenowy (DHA) oraz kwas eikozapentaenowy (EPA).

Źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 są nasiona, orzechy, ryby (tuńczyk, makrela, śledź, łosoś, dorsz), olej rybi, algi morskie.

Rola kwasów omega-3 w chorobach nowotworowych

Cechą charakterystyczną  kwasów omega-3 jest to, że stosunkowo dobrze wchłaniają się do szybko rosnących komórek, w tym komórek poddanych procesom nowotworzenia, dzięki czemu mogą być wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych.

W zakresie przeciwnowotworowego działania kwasów omega-3 wykazano, że kwasy DHA i EPA mogą wpływać na hamowanie wzrostu komórek nowotworowych. Przyczyniają się również to stymulowania procesów apoptozy, czyli śmierci tych komórek, oraz do redukcji stanu zapalnego, który towarzyszy chorobom onkologicznym. Kwasy te wpływają również na zahamowanie procesów biochemicznych polegających na przemianie kwasu arachidonowego, który wykazuje silne działanie prozapalne i podtrzymuje procesy nowotworzenia.

Na szczególną uwagę zasługują kwasy DHA, które wpływają na zwiększenie przepuszczalności i płynności błon komórkowych komórek nowotworowych. Dzięki temu zwiększa się przepuszczalność tych błon dla wybranych leków wykazujących działanie przeciwnowotworowe. W ten sposób można wyjaśnić ich rolę w zwiększaniu wrażliwości komórek nowotworowych na chemioterapię i wspomaganiu terapii onkologicznych.

Regularna podaż kwasów omega-3 powoduje wzrost stężenia kwasów DHA i EPA w tkankach. Dzięki temu zostaje obniżona synteza związków pochodnych, które wykazują działanie immunosupresyjne. Ponadto modulowanie błon komórkowych przez te kwasy wpływa na wzmocnienie działania układu immunologicznego.

Mechanizmy działania kwasów omega-3 są niejednorodne i nie zostały do końca opisane w literaturze. Stanowią nadal przedmiot badań wielu naukowców.

Kwasy tłuszczowe omega-3 w żywieniu klinicznym

We wcześniejszych latach emulsje tłuszczowe wykorzystywane w żywieniu klinicznym opierały się w głównej mierze na bazie soi, która charakteryzuje się wysoką zawartością kwasów omega-6. Następnie zaczęto używać emulsje na bazie oliwy z oliwek, która zawiera tylko ok 20% kwasów omega-6 i 65% kwasu oleinowego. Stosunkowo niedawno na rynku farmaceutycznym pojawiły się emulsje tłuszczowe wzbogacone w kwasy tłuszczowe omega-3. Hamują one również aktywację genów biorących udział w procesie zapalnym. Ich zastosowanie w żywieniu klinicznym przyczynia się do wzmocnienia odpowiedzi układu immunologicznego, większego działania przeciwutleniającego oraz redukcji utraty masy ciała.

Warto, aby pacjenci żywieni klinicznie dokonywali wyboru odpowiedniego preparatu. Wśród preparatów dedykowanych pacjentom onkologicznym, ze względu na zawartość kwasów omega-3 wyróżnia się Supportan Drink. Wpływa on na hamowanie reakcji zapalnej i poprawę skuteczności chemioterapii. Zawiera kwas tłuszczowy EPA z oleju rybnego, który chroni przed utratą masy ciała oraz wspiera reakcję układu odpornościowego. Jego skład jest dostosowany do potrzeb pacjentów onkologicznych.

Z uwagi na wspomniane właściwości kwasów omega-3 warto zadbać o ich prawidłową podaż w diecie lub rozważyć ich suplementację. Związki te mogą przyczynić się do ograniczenia ryzyka śmiertelności w wyniku choroby nowotworowej i poprawy stanu chorego.

Mgr Filip Biernacki, dietetyk kliniczny

Literatura: 

1. Bańkowski E.: Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wydanie II. Elsevier Urban&Partner. Wrocław 2009.
2. Bartsch H., Nair J., Owen R. W.: Dietary polyunsaturated fatty acids and cancers of the breast and colorectum: emerging evidence for their role as risk modifiers. Carcinogenesis 20. 2209 – 2218. 1999.
3. Rose D. P.: Dietary fatty acids and cancer. American Journal of Clinical Nutrition 66, 998 – 1003. 1997.
4. Karmali R. A., Marsh J., Fuchs Ch.: Effect of omega-3 fatty acids on growth of a rat mammary tumor. Journal of the National Cancer Institute 73. 457 – 461. 1984.
5. Jenski J. L., Sturdevant L. K., Ehringer W. D., Stillwell W.: Omega-3 fatty acid modifications of membrane structure and function. Nutrition and Cancer  19. 135 – 157. 1993.
6. Stillwell W., Ehringer W., Jenski L. J.: Docosahexaenoic acid increases permeability of lipid bilayers and tumour cells. Lipids 28. 103 – 108. 1993.
7. Burns C. P., Spector A. A.: Effects of lipids on cancer therapy. Nutrition Reviews 48. 233 – 240. 1990.
8. Comba A., Maestri D. M., Berra M. A. et al.: Effect of ω-3 and ω-9 fatty acid rich oils on lipoxygenases and cyclooxygenases enzymes and on the growth of a mammary adenocarcinoma model. Lipids Health Dis 2010, 9: 112-122.
9. Funahashi H. F., Satake M., Hasan S. et al.: Opposing effect of n-6 and n-3 polyunsaturated fatty acids on pancreatic cancer growth. Pancreas 2008, 36(4): 353-362.
10. Pot G. K., Geelen A., Heijningen E. B. et al.: Opposing associations of serum n-3 and n-6 polyunsaturated fatty acids with colorectal adenoma risk: a endoscopy-based case control study. Int J Cancer 2008, 123(8): 1974-1977.
11. Geelen A., Schouten J. M., Kamphuis C. et al.: Fish consumption, n-3 fatty acids, and colorectal cancer: a meta-analysis of prospective cohort studies. Am J Epidemiol 2007, 166(10): 1116-1125.
12. Sasazuki S., Inoue M., Iwasaki M. et al.: Intake of n-3 and n-6 polyunsaturated fatty acids and the development of colorectal cancer by subsite: Japan Public Health Center-based prospective study. Int J Cancer 2011, 129(7): 1718-1729.

Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą