Tarczyca, niewielki gruczoł umiejscowiony u podstawy szyi, odgrywa niezwykle istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu całego naszego organizmu. Niestety również ten organ może zostać dotknięty przez proces nowotworowy, rozwijający się zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Jakie są objawy raka tarczycy? Co robić w przypadku choroby i jak pomóc sobie odpowiednią dietą?
Rak tarczycy to stosunkowo rzadki nowotwór złośliwy – według statystyk stanowi ok. 1/5 nowotworów rozpoznawanych u osób między 20. a 40. rokiem życia. Może dotknąć również dzieci (w ich przypadku rak tarczycy stanowi 1/3 wszystkich nowotworów). Co jest jego przyczyną? Przede wszystkim niedobór jodu lub jego nadmiar, nadmierna stymulacja tarczycy przez TSH czy działanie promieniowania jonizującego np. u chorych w radioterapii. Dokładne przyczyny nowotworów złośliwych tarczycy nie są jeszcze całkowicie wyjaśnione i cały czas trwają nad nimi badania. Wiadomo jednak, że rak tarczycy występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Może mieć charakter dziedziczny, więc jeśli mieliśmy przypadki takiego nowotworu w rodzinie, ryzyko zachorowania wzrasta – należy wówczas koniecznie zrobić badania i poddać się diagnostyce.
Nowotwór ten występuje w 4 głównych odmianach wywodzących się z komórek pęcherzykowych tarczycy:
Najczęściej spotykanymi typami są rak pęcherzykowy oraz brodawkowaty. Inne rodzaje raka tarczycy to chłoniak, mięsak, włókniakomięsak oraz przerzuty do tarczycy w wyniku innych nowotworów. Przerzuty do tarczycy dają m.in. rak nerki, płuca, piersi, jajnika czy czerniak. Do chorób tarczycy u dzieci zalicza się także torbiele czy gruczolaki, które mają charakter zmian łagodnych.
Rak tarczycy często nie daje żadnych symptomów lub są one mało charakterystyczne. Choroba przyjmuje często postać raka utajnionego. Wielu pacjentów myli też objawy z klasycznymi chorobami tarczycy, takimi jak niedoczynność, nadczynność czy choroba Hashimoto. Rozpoznanie raka tarczycy nie jest łatwe, jeśli już jednak uda się go odpowiednio wcześnie wykryć, to w 90% przypadków udaje się go wyleczyć. Niepokój powinny wzbudzić takie objawy, jak powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, długo utrzymująca się chrypka i podrażnienie strun głosowych, występowanie pojedynczych lub mnogich guzów tarczycy, zwłaszcza jeśli można zaobserwować ich wzrost. Mogą wystąpić również zaburzenia połykania czy duszności, zwłaszcza jeśli guz doprowadzi do uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego.
W diagnostyce zmian nowotworowych stosowane są badania laboratoryjne na poziom stężenia hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4) czy obecność przeciwciał przeciwtarczycowych, badanie USG tarczycy oraz – w przypadku wykrycia podejrzanych guzków – biopsja cienkoigłowa. Czasami lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań obrazowych, takich jak scyntygrafia tarczycy, tomografia komputerowa szyi i klatki piersiowej czy rezonans magnetyczny. W niektórych, ściśle określonych przypadkach, szczególnie przy podejrzeniu rzadszego raka rdzeniastego tarczycy, oznacza się również poziom kalcytoniny we krwi.
Osobom, u których ryzyko rozwoju raka tarczycy jest wyższe, np. z powodu uwarunkowań genetycznych, lekarze zalecają wykonywanie USG także profilaktycznie, raz na 2 lata.
Leczenie nowotworów tarczycy zależy od charakteru zmiany, wielkości i stopnia zaawansowania raka. Wybierając metodę terapii, ważne jest zwłaszcza, czy guzek przyjął formę złośliwą. Leczenie raka tarczycy to najczęściej operacja, której zasięg zależy od rodzaju nowotworu i wieku chorego. W zależności od zaawansowania choroby konieczne jest albo całkowite wycięcie tarczycy, albo usunięcie tylko części gruczołu. Stosuje się również leczenie jodem radioaktywnym, który ma na celu zniszczenie resztek tarczycy pozostałych po operacji. Jeśli jod promieniotwórczy nie zadziała, w grę wchodzi teleterapia – radioterapia ze źródła zewnętrznego. Niezwykle istotnym elementem postępowania pooperacyjnego jest również terapia supresyjna hormonami tarczycy, polegająca na przyjmowaniu lewotyroksyny w dawkach pozwalających na utrzymanie stężenia TSH na odpowiednio niskim poziomie, co zmniejsza ryzyko nawrotu choroby.
W przypadku zachorowania na raka tarczycy u dziecka w pierwszej kolejności wykorzystuje się farmakologię, a leczenie operacyjne tylko w sytuacji, kiedy inne działania okażą się nieskuteczne.
Wiele osób błędnie uważa, że chorując na raka, nie powinno się jeść zbyt wiele, bo karmimy wtedy również nowotwór. Tymczasem liczne badania udowadniają, że około 20% wszystkich pacjentów onkologicznych umiera na skutek niedożywienia. Dieta przy raku tarczycy jest niemal tak samo ważna jak farmakoterapia i może pomóc w kontroli poziomu hormonów. Z kolei nieodpowiednim odżywianiem można osłabić działanie przepisanych na tarczycę leków.
Pewne składniki pokarmowe, takie jak jod czy selen, biorą udział w budowaniu hormonów tarczycy, a wiele innych jest potrzebnych do przekształcania nieaktywnych form hormonów tarczycy w aktywne. Dlatego odpowiednia codzienna dieta jest bardzo ważna przy leczeniu nowotworów. Powinna ona obfitować przede wszystkim w jod (najlepiej ok. 150µg/dzień).
Polecane są bogate w jod ryby morskie (jak np. dorsz czy mintaj), owoce morza, wodorosty, a także sery i produkty mleczne. Dobrze na pracę tarczycy wpływają też nienasycone kwasy tłuszczowe. Źródłem „dobrych” tłuszczów są orzechy (przede wszystkim laskowe i migdały), które zawierają również jod. W diecie trzeba uwzględnić produkty z istotnymi dla tarczycy mikroelementami – cynkiem oraz selenem. Ważna jest również odpowiednia, codzienna dawka owoców i warzyw.
Walcząc z rakiem tarczycy czy innymi chorobami tego gruczołu, warto zadbać o właściwą suplementację witamin. Pacjent powinien stosować dietę bogatą w żelazo, witaminę B12, D, K i A. Witaminy C i E mają właściwości antyoksydacyjne, zatem chronią komórki przed uszkodzeniami wywołanymi wolnymi rodnikami. Dotyczy to nie tylko tarczycy, ale wszystkich innych tkanek. W niedoczynności tarczycy wymagana jest większa ilość beta-karotenu, co wpływa na wytwarzanie aktywnej formy witaminy A.
Oprócz tego, co powinno się jeść, równie ważne jest to, czego należy unikać. Największe zagrożenie w codziennej diecie stanowią:
Należy pamiętać, aby dieta była zbilansowana, dostarczała wszystkich składników odżywczych, a posiłki spożywane były regularnie. Warto mieć także na uwadze, iż każdy organizm jest inny. Jeśli chorujemy na raka i pojawiają się produkty dla nas zakazane, najczęściej jest to wynik reakcji naszego organizmu.
Na koniec warto podkreślić, że ważna jest także codzienna aktywność fizyczna. Odpowiednia dawka ruchu dotleni mózg, poprawi jego funkcjonowanie i ochroni przed wieloma chorobami – nadciśnieniem, cukrzycą oraz nowotworami. W trakcie wysiłku fizycznego wydzielane są też endorfiny, które mają pozytywny wpływ na nastrój – a samopoczucie to ważny czynnik w walce z każdą chorobą.
Rokowania w przypadku raka tarczycy są zróżnicowane i zależą od wielu czynników, wśród których kluczowe znaczenie mają typ histologiczny nowotworu oraz stopień jego zaawansowania w momencie postawienia diagnozy. Dla najczęstszych postaci (rak brodawkowaty i rak pęcherzykowy), zwłaszcza wykrytych we wczesnym stadium, rokowania są na ogół bardzo dobre, a odsetek wieloletnich przeżyć wysoki, często przekraczający 90% procent. Wiek pacjenta w chwili rozpoznania choroby również odgrywa pewną rolę – osoby młodsze statystycznie rokują lepiej. Inne istotne czynniki prognostyczne to wielkość guza pierwotnego, obecność przerzutów do węzłów chłonnych lub przerzutów odległych do innych narządów, a także radykalność przeprowadzonego leczenia chirurgicznego i odpowiedź na terapię jodem promieniotwórczym.
Chociaż diagnoza nowotworu tarczycy zawsze stanowi poważne wyzwanie – zarówno dla pacjenta, jak i jego bliskich – współczesna medycyna dysponuje coraz skuteczniejszymi metodami terapii. Bardzo ważne jest jednak wczesne zgłoszenie się do lekarza w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. Z kolei po zakończonym leczeniu trzeba regularnie monitorować swój stan, mając na uwadze ryzyko nawrotu choroby.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
