Rak jajnika to trzeci pod względem częstości złośliwy nowotwór narządów rodnych u kobiet. Nie bez powodu jest uważany za jeden z najbardziej podstępnych kobiecych nowotworów – z uwagi na mało specyficzne objawy, trudno wykryć go we wczesnym stadium rozwoju.
Rak jajnika to podstępna choroba nowotworowa, określana mianem „cichego zabójcy” ze względu na skąpe i często mylące objawy we wczesnych stadiach. Terminem tym określa się złośliwe nowotwory wywodzące się z różnych tkanek jajnika, choć najczęściej, bo w około 90% przypadków raka jajnika, są to guzy zbudowane z komórek pochodzenia nabłonkowego. Jest trzecim, po raku endometrium i raku szyjki macicy, najczęściej występującym nowotworem złośliwym narządów rodnych u kobiet.
Kto może zachorować? Rak jajnika zazwyczaj dotyka osoby w wieku od 50 do 70 lat, jednak chorobę rozpoznaje się też u znacznie młodszych pacjentek. Istnieje wiele czynników mogących zwiększać ryzyko wystąpienia raka jajnika, w tym predyspozycje genetyczne (np. mutacje w genach BRCA1/BRCA2), wiek, nieposiadanie dzieci, wczesna pierwsza miesiączka, późna menopauza, endometrioza czy długotrwała terapia hormonalna. Zrozumienie tych czynników jest istotne dla oceny indywidualnego ryzyka rozwoju raka jajnika.
Klasyfikacja histologiczna raka jajnika jest dość skomplikowana, dlatego dla uproszczenia wyróżniono dwa główne podtypy tego nowotworu, różniące się biologią i rokowaniem:
W początkowej fazie rozwoju, pierwotny guz jajnika zwykle przebiega bezobjawowo lub daje bardzo skąpe, niespecyficzne objawy. To właśnie utrudnia wczesne wykrycie choroby. Cechy biologiczne raka jajnika oraz jego umiejscowienie głęboko w miednicy sprawiają, że komórki nowotworowe mogą zacząć rozprzestrzeniać się w obrębie jamie brzusznej już we wczesnym stadium – nawet gdy guz jajnika jest niewielki i nie wywołuje żadnych wyraźnych symptomów.
Dolegliwości najczęściej pojawiają się dopiero na zaawansowanym etapie choroby, przez co większość przypadków raka jajnika wykrywa się bardzo późno, co komplikuje proces rozpoznania raka jajnika na etapie dającym największe szanse na skuteczne leczenie. Pierwsze objawy raka jajnika, będące konsekwencją wzrostu guza jajnika i rozprzestrzenienia się komórek nowotworowych w jamie brzusznej, bywają mylone z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Są to przede wszystkim: uczucie wczesnej sytości po posiłku, wzdęcia, niestrawność, bóle brzucha czy zmiana rytmu wypróżnień. Rakowi jajnika może także towarzyszyć ból w obrębie miednicy lub podbrzusza.
W odróżnieniu od niektórych innych nowotworów ginekologicznych, jak np. raku szyjki macicy, który może dawać bardziej charakterystyczne wczesne sygnały w postaci nieprawidłowych krwawień, wczesnych objawów nowotworów jajnika często brakuje lub są one bardzo dyskretne. Dlatego tak ważna jest świadomość nawet subtelnych, utrzymujących się zmian w samopoczuciu, szczególnie u kobiet z podwyższonym ryzykiem raka jajnika.
Początkowo, gdy zmian nowotworowych jest niewiele, objawy mogą obejmować:
Te wczesne sygnały są często przypisywane innym, mniej groźnym schorzeniom, co opóźnia postawienie właściwej diagnozy i wdrożenie leczenia raka jajnika.
Gdy nowotwór rośnie i choroba postępuje, co wiąże się z wyższym stopniem zaawansowania choroby, objawy stają się bardziej nasilone i charakterystyczne. Rozrastające się zmiany nowotworowe zaczynają uciskać sąsiednie struktury lub dochodzi do rozsiewu komórek nowotworowych.
Wówczas, gdy nowotwór zajmuje kolejne narządy, występują nowe objawy – zajęcie moczowodów czy pęcherza moczowego powoduje nasilone parcia naglące lub częstomocz, a czasem trudności w oddawaniu moczu. Rozsiew do otrzewnej wywołuje wodobrzusze, czyli gromadzenie się płynu w jamie brzusznej, prowadzące do powiększenia obwodu brzucha i uczucia ciężkości. To właśnie wodobrzusze jest często jednym z objawów, który skłania pacjentki do pilnej wizyty u lekarza, nierzadko już z zaawansowanym procesem z powodu raka jajnika.
Dokładne przyczyny rozwoju raka jajnika nie zostały jednoznacznie określone, jednak wiadomo, że istotną rolę w tym procesie odgrywają uwarunkowania genetyczne. Szczególnie narażone na zachorowanie są kobiety z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku nowotworu jajnika oraz nosicielki niektórych mutacji genów. Wśród najbardziej znanych wymienia się mutacje genów BRCA1 i BRCA2, które zwiększają ryzyko rozwoju nie tylko raka jajnika, ale i raka piersi.
Na powstanie nowotworu jajnika wpływ mogą mieć też czynniki hormonalne, związane z przebytymi w ciągu życia owulacjami. Zwiększone ryzyko zachorowania na raka jajnika występuje u kobiet, które przebyły dużą liczbę owulacji, a więc: miały pierwszą miesiączkę w bardzo młodym wieku, późno przeszły menopauzę lub nigdy nie były w ciąży.
Rak jajnika często pojawia się także w przebiegu zespołu Lyncha. To schorzenie genetyczne cechujące się wrodzoną skłonnością do różnych nowotworów, zwłaszcza raka jelita grubego, endometrium, jajnika i żołądka. W przypadku pacjentek obciążonych predyspozycjami genetycznymi bardzo istotne są regularne badania diagnostyczne – rak jajnika bowiem może zacząć rozwijać się u nich już w bardzo młodym wieku.
Podstawę leczenia raka jajnika stanowi zabieg chirurgiczny, który stosuje się we wszystkich stadiach choroby. W przypadku nowotworów łagodnych operacja najczęściej polega na wycięciu guza i pozostawieniu zdrowej części jajnika albo na usunięciu przydatków, na których zlokalizowane są zmiany. Jednak im bardziej zaawansowana faza rozwoju nowotworu, tym bardziej rozległy musi być zabieg – złośliwy rak jajnika wymaga całkowitego usunięcia narządu rodnego wraz z węzłami chłonnymi, wyrostkiem robaczkowym oraz ogniskami przerzutowymi. Zgodnie ze standardowym schematem leczenia nowotworu jajnika, po operacji włącza się chemioterapię.
Wyróżniamy kilka metod najczęściej wykorzystywanych w celu wykrywania nowotworu jajnika – badania ginekologiczne i obrazowe, badanie markerów nowotworowych oraz laparoskopię.
Podstawą w procesie diagnostycznym i podejrzeniu raka jajnika jest wnikliwy wywiad oraz badanie ginekologiczne (dwuręczne, przezpochwowe), które może ujawnić obecność guza jajnika lub innych nieprawidłowości w obrębie miednicy mniejszej. Jednak samo badanie ginekologiczne często nie wystarcza do postawienia ostatecznego rozpoznania raka jajnika, zwłaszcza we wczesnych stadiach. Konieczne są zwykle dodatkowe badania obrazowe, takie jak ultrasonografia przezpochwowa (USG TV), tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI) miednicy i jamy brzusznej, oraz badania markerów nowotworowych we krwi (np. CA-125), choć marker ten nie jest specyficzny wyłącznie dla raka jajnika i może być podwyższony również w innych stanach. Ostateczne rozpoznanie raka jajnika stawia się na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego podczas operacji. Ze względu na trudności we wczesnym wykryciu, kluczowa jest czujność onkologiczna, regularne wizyty u ginekologa oraz niebagatelizowanie niepokojących, utrzymujących się objawów.
Prawidłowo zbilansowana, zdrowa dieta ma znaczenie na każdym etapie leczenia onkologicznego. Powinna ona być przede wszystkim lekkostrawna, zapewniać odpowiednią ilość białka, energii i płynów, a zarazem wpisywać się w preferencje smakowe chorego. Niestety pacjenci onkologiczni często skarżą się na brak apetytu i łaknienia, co może skutkować spadkiem wagi, niedożywieniem, a w konsekwencji prowadzić do kacheksji nowotworowej. By do tego nie dopuścić, dietę osoby chorującej na raka jajnika warto uzupełnić o doustne suplementy pokarmowe w formie płynów, które dostarczają do organizmu niezbędną ilość białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i minerałów.
Takim preparatem jest Supportan DRINK, który wyróżnia się wysoką zawartością białka i energii. W składzie Supportan DRINK znajdziemy też kwasy tłuszczowe omega-3, które poprawiają skuteczność chemioterapii. W okresie okołooperacyjnym sprawdzą się także Fresubin Jucy DRINK oraz Fresubin Energy DRINK, które dostarczają łatwo przyswajalną porcję energii. W przebiegu chorób nowotworowych oraz w czasie rekonwalescencji polecanym preparatem jest również Fresubin Protein Powder. To skoncentrowane źródło wysokiej jakości białka w formie proszku, który można dodawać do płynów oraz posiłków.
Ze względu na niemal bezobjawowy rozwój choroby, lokalizację jajnika oraz brak skutecznych badań przesiewowych, nowotwór jajnika często diagnozowany jest już w zaawansowanym stadium. Nie pozostaje to bez wpływu na rokowania – wskaźnik pięcioletniej przeżywalności wynosi w tym przypadku od 15 do 25 proc. Jeżeli jednak choroba jest ograniczona do jajnika, szanse na wyleczenie są znacznie większe – określa się je na 80 do nawet 95 proc.
Rak jajnika jest trzecim najczęściej występującym złośliwym nowotworem narządów rodnych u kobiet. Zazwyczaj rozwija się po cichu, nie dając żadnych objawów, przez co często jest wykrywany w zaawansowanym stadium. Właśnie dlatego jakiekolwiek niepokojące symptomy należy niezwłocznie konsultować z lekarzem – wcześnie zdiagnozowany rak jajnika jest niemal całkowicie wyleczalny.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
