Rak krtani jest jednym z najczęściej spotykanych nowotworów zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi. Statystyki podają, że nawet 4 proc. wszystkich nowotworów, jakich doświadczają w Polsce mężczyźni, to właśnie rak krtani. Objawy tej choroby są dość wyraziste, a diagnostyka przebiega szybko. Dowiedz się, jakie są rodzaje raka krtani, rokowania po diagnozie, jak wygląda leczenie nowotworu i kto należy do grupy ryzyka.
Nowotwór krtani jest jednym z najczęściej stwierdzanych w Polsce. Mężczyźni chorują na niego znacznie częściej niż kobiety (około 7-10 razy częściej). Najczęściej diagnozowany jest u osób w wieku 40-60 lat. Do jego występowania przyczynia się przede wszystkim tryb życia: palenie tytoniu i picie alkoholu kilkukrotnie zwiększa ryzyko zachorowania. Warto pamiętać, że rak krtani nie jest tym samym, co rak przełyku. Bywa jednak, że często mu towarzyszy.
Najczęściej jest to rak płaskonabłonkowy. Aby lepiej zrozumieć, co to znaczy, warto przyjrzeć się bliżej budowie krtani. Wyścielona jest ona wewnątrz nabłonkiem, czyli cienką warstwą komórek pokrywających jej powierzchnię. Jednym z rodzajów komórek budujących ten nabłonek są komórki płaskie. Oznacza to, że nowotwór wywodzi się się ze złośliwej transformacji tych właśnie komórek płaskich wyścielających krtań. Komórki te zaczynają się niekontrolowanie dzielić i rozrastać, tworząc guz nowotworowy.
Wśród nowotworów głowy i szyi wyróżniamy różne typy raka krtani, klasyfikowane głównie ze względu na ich umiejscowienie w obrębie tego narządu. Pośród nich rozróżniane są:
Przyczyny rozwoju raka krtani są złożone i wieloczynnikowe. Najsilniejszym i najlepiej udokumentowanym czynnikiem etiologicznym jest palenie tytoniu. Bezpośredni kontakt substancji smolistych i innych karcynogenów zawartych w dymie tytoniowym z błoną śluzową krtani prowadzi do uszkodzeń komórkowych i zwiększa prawdopodobieństwo transformacji nowotworowej.
Kolejnym istotnym czynnikiem jest nadmierne spożywanie alkoholu, zwłaszcza w połączeniu z paleniem tytoniu. Alkohol działa synergistycznie z dymem tytoniowym, potęgując jego negatywny wpływ na komórki krtani. Infekcje wirusowe, a w szczególności zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), odgrywają coraz większą rolę w etiologii nowotworów głowy i szyi, w tym krtani. Niektóre wysokoonkogenne typy HPV, takie jak HPV-16, są powiązane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka krtani, zwłaszcza w rejonie nagłośni.
Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD), czyli cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku i górnych dróg oddechowych, również jest uznawany za czynnik ryzyka. Przewlekłe drażnienie błony śluzowej krtani przez kwas żołądkowy może prowadzić do zmian zapalnych i zwiększać podatność na transformację nowotworową.
Objawy raka krtani to przede wszystkim uporczywa, utrzymująca się dłużej niż kilka tygodni chrypka. Często obserwuje się również zmianę barwy głosu, który staje się bardziej matowy lub ochrypły, a także jego ogólne osłabienie. Pacjenci mogą odczuwać przewlekłe drapanie lub uczucie ciała obcego w gardle, które nie jest związane z infekcją.
Wraz z postępem choroby mogą pojawić się trudności w połykaniu, określane jako dysfagia, które początkowo dotyczą pokarmów stałych, a z czasem również płynów. Ból gardła, czasami promieniujący do ucha, jest kolejnym niepokojącym objawem. Przewlekły kaszel, niekiedy z domieszką krwi w plwocinie, również powinien skłonić do konsultacji lekarskiej. W zaawansowanych stadiach choroby może wystąpić duszność lub świszczący oddech, co jest związane z zwężeniem dróg oddechowych przez rozrastający się guz. Nieprzyjemny zapach z ust, tak zwana halitoza, może być kolejnym sygnałem. W niektórych przypadkach pierwszym zauważalnym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych na szyi, wyczuwalne jako guz.
Niezamierzona utrata masy ciała oraz ogólne osłabienie organizmu także mogą towarzyszyć chorobie nowotworowej krtani. Warto pamiętać, że wymienione objawy nie są specyficzne wyłącznie dla raka krtani i mogą występować w innych schorzeniach, jednak ich przewlekłe utrzymywanie się wymaga pilnej diagnostyki laryngologicznej.
Nie ma zbyt wielu nowotworów tak łatwych do wykrycia jak rak krtani. Objawy zewnętrzne są na tyle widoczne dla specjalisty, że diagnoza następuje stosunkowo szybko. Najpierw lekarz laryngolog przeprowadza badanie fizykalne: palpacyjne szyi i laryngologiczne. W trakcie tych badań możliwe jest sprawdzenie, jak duże są zmiany nowotworowe, a także pobranie próbek do badania histopatologicznego.
Niezbędnymi badaniami pogłębiającymi diagnozę i umożliwiającymi stworzenie planu leczenia są USG krtani, rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa.
Ostateczne rozpoznanie raka krtani wymaga badania histopatologicznego, czyli oceny mikroskopowej pobranego wycinka tkanki. Biopsję zmiany podejrzanej o nowotwór pobiera się podczas laryngoskopii.
W celu oceny rozległości nowotworu, jego naciekania na okoliczne tkanki oraz obecności ewentualnych przerzutów, wykonuje się badania obrazowe, takie jak:
W przypadku raka krtani, określenie nowotwór złośliwy oznacza, że w tkankach krtani doszło do niekontrolowanego wzrostu i podziału komórek, które utraciły swoją normalną funkcję i zdolność do samoregulacji. Te zmienione komórki tworzą masę zwaną guzem nowotworowym.
W odróżnieniu od nowotworów łagodnych, rak krtani występuje z agresywnym zachowaniem, charakteryzującym się zdolnością do naciekania sąsiednich tkanek i narządów. W zaawansowanych stadiach raka krtani komórki nowotworowe mogą się odrywać i poprzez układ krwionośny oraz limfatyczny rozprzestrzeniać do odległych części ciała, tworząc przerzuty.
Dlatego też, rozpoznanie nowotworu złośliwego krtani jest poważne i wymaga kompleksowego leczenia, mającego na celu usunięcie guza pierwotnego oraz zapobieganie lub leczenie ewentualnych przerzutów.
Kogo najczęściej dotyka rak krtani? Przyczyny tego nowotworu są dość dobrze poznane i zalicza się do nich przede wszystkim palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. To jednak nie wyczerpuje listy najczęstszych przyczyn – co ciekawe, tendencję do rozwoju guza krtani mają również osoby, które zaniedbały przewlekłe zapalenie tego narządu. W grupie ryzyka nowotworu krtani są również osoby na co dzień pracujące z takimi toksycznymi i niebezpiecznymi substancjami jak azbest czy uran, dodatkowo również wszyscy ci, którzy doznali uszkodzeń krtani, np. poprzez oparzenie.
Do grup zawodowych, które są wyjątkowo narażone na ten typ nowotworu zalicza się nauczycieli i inne osoby pracujące głosem, jak np. śpiewacy. Warto wiedzieć, że rak krtani może być także powodowany przez brodawczaka krtani – wirusa wywołującego infekcję narządu.
Mężczyźni częściej niż kobiety (stosunek 10:1) słyszą diagnozę raka krtani. Wiek pacjentów leczonych z powodu tego nowotworu to przedział 40-60 lat.
Każdy nowotwór leczony jest indywidualnie w sposób dobrany do pacjenta – wyjątkiem od tej reguły nie jest rak krtani. Ile się żyje po usłyszeniu diagnozy o tej chorobie zależy głównie od tego, w jakim stadium został wykryty nowotwór, czy leczenie zostało odpowiednio dobrane do stopnia zmian, a także czy nastąpiły przerzuty do innych organów (w szczególności: węzłów chłonnych).
W najbardziej zaawansowanym stadium nowotwór krtani wymaga przeprowadzenia jej chirurgicznego usunięcia (tzw. laryngektomii). W takim przypadku najczęściej usuwane są również sąsiadujące z krtanią węzły chłonne, a pacjent może niemal całkowicie utracić głos. W ramach operacji wykonywana jest również tracheostomia, czyli wyprowadzenie tchawicy na przednią część szyi.
Nowotwór wcześniej wykryty i mniej zaawansowany pozwala na jedynie częściowe usunięcie krtani, a konkretnie zmienionej chorobowo struny głosowej. Po takiej operacji chory dysponuje głosem, ale specyficznie zmienionym.
Najważniejszym elementem profilaktyki związanej z rakiem krtani jest unikanie głównych czynników ryzyka, wśród których na pierwszym miejscu wymienia się całkowite zaprzestanie palenia tytoniu oraz ograniczenie spożycia alkoholu. Te dwie używki działają synergistycznie i znacząco zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju raka krtani niezależnie od lokalizacji guza.
Istotne jest również unikanie ekspozycji na szkodliwe substancje chemiczne i pyły przemysłowe, szczególnie w środowisku pracy. Stosowanie odpowiednich środków ochrony osobistej może zmniejszyć ryzyko uszkodzenia błony śluzowej krtani.
Profilaktyka wtórna polega na wczesnym wykrywaniu zmian przedrakowych i nowotworowych. Kluczową rolę odgrywa tutaj świadomość wczesnych objawów, które mogą być subtelne, ale nie powinny być ignorowane. Utrzymująca się chrypka, zmiana barwy głosu, przewlekłe drapanie w gardle czy uczucie ciała obcego to sygnały, które powinny skłonić do konsultacji z lekarzem laryngologiem. Należy również zwracać uwagę na takie objawy jak nawracający ból ucha, który może być objawem raka krtani promieniującego do ucha, oraz zaburzenia połykania, które mogą wskazywać na rozwijający się guz w obrębie krtani lub nagłośni.
Pacjenci onkologiczni to grupa osób, która szczególnie powinna dbać o swoją dietę. Większość osób chorujących na nowotwory doświadcza różnego typu zaburzeń łaknienia o podłożu zarówno psychicznym, jak i fizycznym. W przypadku pacjentów z rakiem krtani często pojawia się dysfagia, która jest skutkiem rozwoju guza, uniemożliwiającego naturalne funkcjonowanie przełyku. U takich osób pomocna okazuje się specjalistyczna dieta płynna i półpłynna, zawierająca wszystkie niezbędne dla zdrowia makro i mikroelementy. Tego typu produkty medyczne jak Fresubin czy Supportan są łatwe do przełknięcia. Ich dodatkowym plusem jest fakt, że są gęste odżywczo – tzn. że w małej objętościowo porcji znajduje się duża dawka kalorii i substancji odżywczych. Pomagają one zapobiegać niedożywieniu, a jest ono jednym z największych wrogów pacjentów onkologicznych.
Niedożywienie znacznie obniża odporność organizmu, osłabia jego naturalne mechanizmy odporne i kilkukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia skutków ubocznych leczenia onkologicznego. Specjaliści przestrzegają, aby od pierwszych dni po diagnozie dbać o odpowiednią podaż składników odżywczych głównie przy użyciu specjalistycznej diety płynnej. W skrajnych przypadkach konieczne jest żywienie dojelitowe, które wprowadzane jest na zlecenie lekarza prowadzącego.
Pacjenci z rakiem gardła po przebytej operacji również potrzebują odpowiedniego wsparcia dietetycznego. Organizm w trakcie rekonwalescencji wymaga dodatkowej dawki kalorii i wartościowego białka oraz witamin i minerałów. Zwiększenie kaloryczności tradycyjnych posiłków można osiągnąć poprzez dodawanie do nich specjalistycznych preparatów, takich jak Fresubin Protein Powder.
W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących prawidłowego odżywiania pacjentów onkologicznych warto zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego, jak również specjalizującego się we wspieraniu pacjentów onkologicznych dietetyka klinicznego.
Warto wiedzieć, że nowotwór krtani ma stosunkowo dobre rokowania w porównaniu do guzów innych narządów szyi czy głowy. Odsetek wyleczonych osób sięga nawet 95 proc., warunkiem jest jednak wykrycie choroby we wczesnym stadium oraz podjęcie skutecznego leczenia.
W takich przypadkach, gdy możliwe jest leczenie chirurgiczne z zachowaniem funkcji krtani lub zastosowanie radioterapii, odsetki wyleczeń są wysokie i mogą sięgać nawet 80-95 proc. w perspektywie 5-letniej.
Jednak w bardziej zaawansowanych stadiach, gdy doszło do naciekania okolicznych tkanek, wystąpiły przerzuty do węzłów chłonnych szyi lub odległe, rokowanie staje się mniej korzystne. W takich sytuacjach leczenie raka krtani jest bardziej złożone i może obejmować kombinację chirurgii (często z koniecznością całkowitego usunięcia krtani), radioterapii i chemioterapii. Mimo intensywnego leczenia, ryzyko nawrotu choroby i progresji rozwoju nowotworu jest wyższe, a odsetki przeżyć 5-letnich mogą wynosić od 40 do 70 proc., a w niektórych bardzo zaawansowanych przypadkach nawet mniej.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
