Pacjenci cierpiący na choroby nowotworowe są narażeni na występowanie zaburzeń w zakresie stanu odżywienia, w związku z czym wymagają specjalnej modyfikacji diety (1). Celem żywienia w trakcie choroby nowotworowej jest przede wszystkim przeciwdziałanie lub zahamowanie procesu wyniszczenia nowotworowego (2). Z tego względu niezwykle ważnym elementem żywienia pacjentów onkologicznych jest spożycie przez nich odpowiedniej ilości białka. Zbyt niska jego podaż może skutkować nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu immunologicznego i zaburzeniami odnowy białek w ustroju.
Białko – charakterystyka i funkcje
Białka to wielkocząsteczkowe związki organiczne złożone z aminokwasów. Wyróżnia się aminokwasy endogenne oraz egzogenne. Aminokwasy endogenne mogą być produkowane przez organizm. Aminokwasy egzogenne nie mogą być produkowane przez organizm, stąd muszą być dostarczone do ustroju z zewnątrz (3, 4).
Zdrowy człowiek wymienia w ciągu doby 1-2% całkowitej ilości białka. Miarą obrotu metabolicznego białka jest bilans azotowy, który określa ilość azotu przyswojonego w ciągu doby do azotu wydalonego. Może być on równoważny, dodatni lub ujemny, jak ma to miejsce w procesie wyniszczenia nowotworowego (4).
Biała spełniają w organizmie człowieka szereg istotnych funkcji, m. in.:
W przebiegu choroby nowotworowej szczególne znaczenie odgrywa funkcja naprawcza białek. Wspomaga ono gojenie ran, proces powstawania blizn, zapewnia regenerację tkanek zniszczonych w następstwie leczenia onkologicznego (4, 5). Zwiększone spożycie białka w trakcie choroby nowotworowej sprzyja uzyskaniu dodatniego bilansu azotowego, co przekłada się na anabolizm białek mięśniowych (6).
Duże znaczenie w przebiegu choroby nowotworowej odgrywają również poszczególne aminokwasy (7). Glutamina może przyczynić się do zmniejszenia częstości zakażeń i skrócenia czasu pobytu w szpitalu poprzez zwiększenie liczby limfocytów i produkcji immunoglobulin. Arginina może przyczynić się do zmniejszenia powikłań infekcyjnych, natomiast leucyna i izoleucyna sprzyja odwracaniu ujemnego bilansu azotowego.
Źródła białka w diecie
Białko może być dostarczane do organizmu z różnych źródeł. Wyróżnia się białka pełnowartościowe i niepełnowartościowe. Białka pełnowartościowe są to białka pochodzenia zwierzęcego, które charakteryzują się dobrym składem aminokwasowym i co za tym idzie wysoką wartością odżywczą. Źródłem takiego rodzaju białka są jaja, mleko i produkty mleczne, mięso.
Białko niepełnowartościowe nie zawierają wszystkich niezbędnych aminokwasów, przez co nie są w pełni wykorzystywane dla potrzeb organizmu. Do białek niepełnowartościowych zaliczana jest większość białek pochodzenia roślinnego. Największą wartością odżywczą charakteryzują się białka nasion soi, orzechów, roślin strączkowych. Ze względu na obecność błonnika, inhibitorów enzymów trawiennych białka pochodzenia roślinnego charakteryzują się niższym stopniem strawności (7, 8, 9).
W doustnych suplementach pokarmowych i przemysłowych dietach dojelitowych źródłem białka są kazeinowe i serwatkowe frakcje białek mleka krowiego, białko soi i grochu, owoalbuminy z jaj, żelatyna (hydrolizat kolagenu), hydrolizaty aminokwasów pochodzących z mięsa np. kurczaka, dodatek pojedynczych aminokwasów, np. lizyny, aminokwasów rozgałęzionych, glutaminy, argininy (10).
Zapotrzebowanie na białko
Podaż białka dla zdrowych dorosłych powinna wynosić ok 0,9 g/kg m. c./dobę lub 10-20% całkowitej energetyczności diety. U osób starszych podaż białka powinna wzrosnąć do 1-1,2 g/kg m. c./dobę lub 15-20% całkowitej energetyczności diety (8).
Zalecenia dotyczące podaży białka w chorobie nowotworowej są niejednoznaczne i wahają się między 1 a 2 g/ kg m. c./dobę. Podaż białka powinna zależeć od stanu metabolicznego pacjenta, jego aktywności ruchowej i innych parametrów (11, 12, 13). Europejskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu zaleca, aby spożycie białka na dobę wynosiło od 1 do 1,5 g/ kg m. c./ dobę (14).
U osób z prawidłową czynnością nerek spożycie białka może wynieść 2 g/ kg m. c/ dobę i więcej jest bezpieczne (15). U pacjentów z ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek podaż białka nie powinna przekraczać odpowiednio 1,2 g/ kg m. c./ dobę (16).
Diety przemysłowe źródłem białka
W niektórych sytuacjach klinicznych wymagana jest podaż diet przemysłowych, które mogą być uzupełnieniem diety kuchennej lub stanowić wyłączne źródło pożywienia. Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępne są diety o podwyższonej zawartości białka. Przykładem takiej diety jest preparat Supportan DRINK, który jest dietą wysokoenergetyczną i wysokobiałkową. Zawiera aż 20 g białka w 1 butelce i jest dostępny w trzech wersjach smakowych (17).
Leczenie pacjentów z chorobą nowotworową powinno mieć charakter interdyscyplinarny. Prawidłowe postępowanie żywieniowe i właściwa podaż białka może mieć fundamentalne znaczenie w całym procesie leczniczym. Wymaga jednak wysoce zindywidualizowanego podejścia.
Mgr Filip Biernacki, dietetyk kliniczny
Literatura:
Serwis zywieniemazanczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
