Nowotwory złośliwe wśród dzieci i młodzieży stanowią 1-1,5% wszystkich zachorowań w populacji polskiej. Najczęściej występującymi są białaczka, nowotwory OUN, chłoniaki oraz nerwiak zarodkowy współczulny. Zarówno sama choroba, jak i jej leczenie mogą negatywnie wpływać na apetyt, przyjmowanie pokarmów oraz stan odżywienia pacjenta. Szacuje się, że niedożywienie oraz wyniszczenie nowotworowe (w zależności m.in. od rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu) dotyczy od 6% do 50% dzieci chorujących onkologicznie. Jest to grupa pacjentów w wieku rozwojowym, która jak sama nazwa wskazuje stale rośnie i rozwija się, dlatego prawidłowe żywienie jest tutaj szczególnie ważne.
Zaburzenia stanu odżywienia
Podstawową cechą niedożywienia jest obserwowany niedobór masy ciała (czasem również wzrostu) oraz obniżone BMI w odniesieniu do adekwatnej grupy wiekowej i płci oceniane na siatkach centylowych. Niedożywienie może być wynikiem niedoborowej diety, ale również objawem występującej już choroby. Wyniszczenie nowotworowe (kacheksja, zwana także zespołem CAC – ang. Cancer Anorexia/Cachexia Syndrome) to zespół objawów charakteryzujący się poważną, długotrwałą, niezamierzoną i postępującą utratą masy ciała (przede wszystkim masy mięśniowej z utratą lub bez utraty tkanki tłuszczowej), który w niewystarczającym stopniu odpowiada na konwencjonalne leczenie żywieniowe i może być związany z anoreksją, astenią i odczuwaniem wczesnej sytości. Astenia z kolei to uczucie nasilonego zmęczenia i osłabienia następującego wskutek zwykłego, bądź niewielkiego wysiłku.
Czynniki zwiększające ryzyko niedożywienia u pacjentów onkologicznych:
Czynniki zwiększające ryzyko jadłowstrętu u pacjentów onkologicznych:
Dodatkowo niektóre rodzaje chemioterapii, radioterapia okolic głowy i szyi oraz inne leki mogą powodować suchość w jamie ustnej (kserostomię) lub nasilać produkcję gęstej śliny, co również wykazuje negatywny wpływ na ilość przyjmowanego pokarmu.
Wsparcie żywieniowe
W przypadku niedożywienia pacjentów onkologicznych rozważa się trzy drogi żywienia i leczenia żywieniowego:
Żywienie drogą doustną – jeśli nie ma przeciwwskazań, przynosi oczekiwane efekty oraz dziecko je chętnie – jest drogą najbardziej preferowaną. Mimo częstej walki o każdy kilogram masy ciała, pacjentów nie powinno zmuszać się do jedzenia. W przypadku pogorszenia/braku apetytu istnieją natomiast metody, które mogą pomóc w zwiększeniu dziennego spożycia energii i składników odżywczych przez chorych leczonych onkologicznie.
Metody żywieniowe pomocne w zwiększeniu dziennego spożycia energii i składników odżywczych w przypadku pogorszenia/braku apetytu:
W grupie pacjentów onkologicznych spotykamy się również z dodatkowymi trudnościami mającymi negatywny wpływ na żywienie, takimi jak nudności i wymioty, zapalenie i/lub owrzodzenie jamy ustnej i/lub gardła, czy zaburzenia węchu i smaku.
Metody żywieniowe pomocne w zwiększeniu dziennego spożycia energii i składników odżywczych w przypadku dodatkowych zaburzeń:
Przejściowa nietolerancja laktozy
W wyniku leczenia onkologicznego (chemio- i/lub radioterapii) obserwuje się uszkodzenie enterocytów i błony śluzowej jelita, co z kolei może powodować przejściową nietolerancję laktozy i/lub zaburzenia wchłaniania (biegunki). W takiej sytuacji (w zależności od obserwowanych objawów i indywidualnej tolerancji pacjenta) należy rozważyć okresową eliminację laktozy z diety. Dotyczy to zarówno żywności konwencjonalnej, jak i preparatów odżywczych. Doustnym suplementem pokarmowym klinicznie wolnym od laktozy jest np. Frebini Energy Drink – jest on dedykowany dzieciom w wieku 1-12 lat w stanie niedożywienia lub zagrożenia niedożywieniem.
Bezpieczeństwo mikrobiologiczne żywności
Choroba nowotworowa jest też okresem zwiększonej podatności na ciężkie zakażenia, należy zatem pamiętać również o mikrobiologicznym bezpieczeństwie żywności. Produkty spożywcze zwiększające ryzyko zakażenia to np. surowe mięso i ryby (np. sushi), surowe jaja kurze (np. kogel-mogel), surowe mleko i produkty mleczne z niepasteryzowanego mleka oraz sery pleśniowe, niemyte i nieobrane ze skórki surowe warzywa i owoce oraz soki niepasteryzowane, niedogotowane potrawy.
Podsumowanie
Utrzymanie prawidłowego wzrostu i rozwoju dzieci z chorobą nowotworową jest jednym z najważniejszych, ale także trudniejszych do osiągniecia celów terapii żywieniowej. Niezbędne jest tutaj stałe monitorowanie stanu odżywienia małego pacjenta oraz jego diety, czy pokrywa ona zapotrzebowanie na energię oraz składniki pokarmowe, a także wczesne podjęcie interwencji żywieniowej jeśli zajdzie taka potrzeba. Odpowiednie wsparcie żywieniowe może korzystnie wpłynąć na zmniejszenie ryzyka powikłań choroby i jej leczenia oraz poprawę jakości życia pacjenta, dlatego zawsze powinna stanowić integralną część terapii onkologicznych wraz z leczeniem farmakologicznym.
Autor:
Bibliografia:
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
