Trzustka pełni wiele bardzo ważnych funkcji w organizmie człowieka. Pierwszą z nich jest transport enzymów do jelita cienkiego, które umożliwiają trawienie pożywienia. Do drugiej należy produkcja hormonów, przede wszystkim insuliny, które odpowiedzialne są za prawidłowy poziom glukozy we krwi. Do zapalenia trzustki najczęściej dochodzi w wyniku pojawienia się kamicy żółciowej lub nadmiernego spożywania alkoholu. Jakie są objawy zapalenia tego organu i skuteczne sposoby leczenia?
Zapalenie trzustki to poważny stan chorobowy, który może prowadzić do licznych komplikacji, a nawet zagrażać życiu. Polega na rozwoju procesu zapalnego w obrębie trzustki, gruczołu odgrywającego bardzo ważną rolę w trawieniu i produkcji hormonów, takich jak insulina. Głównym zagrożeniem związanym z zapaleniem trzustki jest ryzyko uszkodzenia tego narządu, co prowadzi do zaburzeń w wydzielaniu enzymów trzustkowych niezbędnych do prawidłowego trawienia tłuszczów, białek i węglowodanów. W ciężkich przypadkach może dojść do samostrawienia trzustki przez aktywowane enzymy, co prowadzi do martwicy tkanki i poważnych powikłań ogólnoustrojowych.
Wyróżnia się kilka rodzajów zapalenia trzustki, z których najważniejsze to:
Chociaż nie zawsze można całkowicie wyeliminować ryzyko zachorowania, zwłaszcza gdy w grę wchodzą czynniki genetyczne lub autoimmunologiczne, istnieje wiele kroków, które można podjąć, aby znacząco zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju PZT. Przede wszystkim należy unikać czynników uszkadzających trzustkę.
Chodzi o unikanie nadużywania alkoholu i – w najlepszym przypadku – zaprzestanie palenia papierosów. Ważna jest również zdrowa, zbilansowana dieta – nie zapominając o utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Niestety, ale niektóre leki także mogą przyczyniać się do rozwoju przewlekłego zapalenia trzustki. Zawsze informuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach, a w razie wątpliwości konsultuj potencjalne ryzyko.
Chociaż nie wszystkim przypadkom da się zapobiec (np. tym o podłożu genetycznym czy niektórym polekowym), istnieje wiele działań, które można podjąć, aby znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia ostrego zapalenia trzustki. Główne strategie koncentrują się na eliminacji lub kontroli najważniejszych czynników ryzyka.
Ważne jest unikanie nadużywania alkoholu i palenia tytoniu, a także leczenie schorzeń, które mogą do niego predysponować, zwłaszcza kamicy żółciowej i wysokiego poziomu trójglicerydów. W razie wystąpienia nagłego, silnego bólu brzucha, który może sugerować OZT, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Trzustka to narząd zajmujący się produkcją soku trzustkowego oraz hormonów, które regulują gospodarkę cukrową w organizmie. Organ ten odprowadza sok trzustkowy do dwunastnicy, gdzie jest on potrzebny do trawienia tłuszczy oraz białek zawartych w pożywieniu. Jeżeli dochodzi do zaburzenia pracy komórek pęcherzykowych trzustki odpowiedzialnych za wydzielanie hormonów, rozpoczyna się proces samotrawienia narządu. Wskutek tego pojawia się stan zapalny w obrębie trzustki, określany jako ostre zapalenie trzustki (OZT). Może dochodzić również do ogólnego stanu zapalnego w momencie uszkodzenia innych, sąsiadujących z trzustką narządów, które także ulegają samostrawieniu.
Konsekwencją takich zaburzeń może być całkowite zniszczenie trzustki lub krwotok wewnętrzny spowodowany przez aktywne enzymy, które trawią przewód pokarmowy oraz ściany naczyń krwionośnych. U większości pacjentów ostre zapalenie trzustki przebiega w łagodny sposób lecz aż 20-30 proc. chorych to przypadki śmiertelne, u których wystąpiła niewydolność wielonarządowa lub sepsa. Zapalenie trzustki może być wywoływane przez każde zaburzenia lub zmiany w organizmie, które mają wpływ na nieprawidłową pracę pęcherzyków trzustki.
Często zapalenie trzustki pojawia się u pacjentów jako powikłanie po kamicy żółciowej. Schorzenie to obserwuje się również u osób nadużywających alkohol.
Innymi, spotykanymi przyczynami są:
Zachorowania na zapalenie trzustki najczęściej występują pomiędzy 45. a 70. rokiem życia. Osoby znajdujące się w tym wieku stanowią grupę najbardziej narażonych na zachorowanie.
Charakterystycznym objawem, zwłaszcza w ostrym zapaleniu trzustki, jest nagły, bardzo silny ból brzucha, często zlokalizowany w nadbrzuszu i promieniujący do pleców. Bólowi mogą towarzyszyć nudności, wymioty, gorączka oraz wzdęcia.
Objawy zapalenia trzustki:
Leczenie ostrego zapalenia trzustki odbywa się w szpitalu. Pacjentom podaje się silne leki przeciwbólowe oraz specyfiki o działaniu zmniejszającym produkcję soku trzustkowego, który wpływa na wyniszczanie narządu. Należy pamiętać, że skuteczne postępowanie w fazie ostrej jest kluczowe, aby zapobiegać przejściu choroby w stan przewlekły, którego terapia, czyli leczenie przewlekłego zapalenia trzustki, jest długotrwała i skomplikowana.
W zależności od tego, w jakim stanie znajduje się pacjent, stosuje się odpowiednią metodę leczenia. W niektórych przypadkach wystarczy zastosowanie głodówki. Jedną z kuracji, często stosowana, jest odżywianie pozajelitowe w formie dożylnej kroplówki. Jeżeli u pacjenta istnieje podejrzenie infekcji, podaje się antybiotyki. Bardzo nieprzyjemnym, ale często stosowanym i mającym ogromny wpływ na wyzdrowienie pacjenta zabiegiem jest odciąganie treści żołądkowej przez nos lub wykonanie dializy otrzewnowej, dzięki której wypłukuje się toksyny z organizmu. U chorych wykonuje się liczne badania, mające na celu wykluczenie ataku enzymów trzustkowych na inne narządy np. płuca czy serce. Pacjentom, którzy zostali zdiagnozowani lekarze zalecają zaprzestanie palenia papierosów oraz spożywania alkoholu, co przyczynia się do szybszej stabilizacji i regeneracji narządu.
Diagnostyka zapalenia trzustki, obejmująca zarówno jego ostrą, jak i przewlekłą formę, jest procesem wieloetapowym, który integruje obraz kliniczny pacjenta, wyniki badań laboratoryjnych oraz dane uzyskane z badań obrazowych. Nadrzędnym celem jest nie tylko potwierdzenie samej choroby trzustki, ale także precyzyjne określenie jej podłoża, stopnia zaawansowania oraz potencjalnych powikłań.
Badania obrazowe są nieodzowne do wizualizacji miąższu trzustki oraz sąsiadujących z nią struktur. Ultrasonografia jamy brzusznej jest często pierwszym wyborem, pozwalającym na ocenę wielkości i echogeniczności trzustki, detekcję płynu w jej sąsiedztwie oraz identyfikację kamicy żółciowej. Tomografia komputerowa jamy brzusznej z podaniem środka kontrastowego uznawana jest za złoty standard, szczególnie w cięższych postaciach ostrego zapalenia, umożliwiając precyzyjną ocenę zakresu zmian zapalnych, obecności martwicy, zbiorników płynowych czy ropni. Sprawne i precyzyjne zdiagnozowanie choroby trzustki oraz ustalenie jej etiologii ma fundamentalne znaczenie dla wdrożenia skutecznego leczenia, zminimalizowania ryzyka groźnych powikłań oraz efektywnego zapobiegania nawrotom schorzenia.
Najważniejszym elementem leczenia, zarówno w ostrym stanie, jak i wówczas, gdy zdiagnozowane zostało przewlekłe zapalenie trzustki, prowadzące często do niewydolnością trzustki i objawiające się niedobór enzymów trzustkowych, jest dieta. Powinna być ona niskotłuszczowa, lekkostrawna, aby nie obciążać nadmiernie ściany przewodu pokarmowego, a posiłki najlepiej przygotowywać na parze.
Przy zachowaniu odpowiedniej diety pomocne okazuje się korzystanie z odżywek medycznych, które dostępne są tylko w aptekach i sklepach medycznych. Produkty te, dzięki odpowiednio dostosowanemu składowi, dostarczają do organizmu wszystkie witaminy, minerały oraz substancje odżywcze. Jednym z takich produktów jest Fresubin Jucy – nie zawiera on tłuszczu, który w pierwszych etapach diety u osób z zapaleniem trzustki powinien być mocno ograniczony. Obecnie odżywki medyczne stanowią bardzo ważny element w profilaktyce leczenia powikłań chorobowych. W cięższych przypadkach niewydolnością trzustki, gdy doustne przyjmowanie pokarmu jest utrudnione, żywienie dojelitowe może być podawane przez zgłębnik.
Aby zapobiegać ponownym atakom zapalenia trzustki, pacjentom zaleca się regularną aktywność fizyczną, częste badania oraz stałą obserwacją stanu zdrowia.
Jeśli znana jest przyczyna ostrego zapalenia trzustki, należy jej unikać. Bardzo ważne jest również utrzymanie odpowiedniej masy ciała, ponieważ u osób otyłych wskaźnik zachorowania jest wyższy, a sam przebieg choroby dużo cięższy. Jeżeli chorzy nadużywają alkoholu, powinni zostać skierowani do specjalistycznych placówek terapeutycznych.
Serwis zywieniemaznaczenie.pl ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Zamieszczone tu materiały w żadnej mierze nie zastępują profesjonalnej porady medycznej. Przed zastosowaniem się do treści medycznych znajdujących się w serwisie należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapisz się na newsletter Żywienie ma znaczenie i dowiaduj się o nowościach w naszym serwisie jako pierwszy.
Nie musisz wychodzić z domu, zamów nasze produkty z wygodną dostawą pod same drzwi.
Żywność specjalnego przeznaczenia należy stosować pod nadzorem lekarza.
